Akcje spółek będą zdematerializowane

Akcje spółek, także te na okaziciela, będą miały formę zapisu cyfrowego, a nie - jak obecnie - papierowego dokumentu. Pozwoli to przeciwdziałać ryzyku nadużyć finansowych, zwłaszcza praniu brudnych pieniędzy. Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych wprowadza obowiązek dematerializacji akcji na okaziciela i akcji imiennych.

Prezydent podpisał ustawę zapobiegającą nadużyciom finansowym, przygotowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości

Przygotowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowelizację ustawy - Kodeks spółek handlowych podpisał już Prezydent RP Andrzej Duda.

Podstawowym celem ustawy jest wprowadzenie obligatoryjnej cyfryzacji (tzw. dematerializacji) akcji na okaziciela i akcji imiennych spółek akcyjnych oraz spółek komandytowo-akcyjnych. Nowelizacja wprowadza więc obligatoryjną tzw. dematerializację akcji na okaziciela i akcji imiennych (zmiana formy akcji z papieru wartościowego na zapis w systemie teleinformatycznym).

Obecna konstrukcja akcji w spółkach, które nie są spółkami publicznymi, nie pozwala na  zagwarantowanie wymiany informacji podatkowych o osobach, którym przysługują  akcje na okaziciela. Brakuje bowiem możliwości ich identyfikacji. To niebezpieczna sytuacja. Anonimowość może stwarzać np. ryzyko nadużyć związanych z praniem brudnych pieniędzy przy wykorzystaniu akcji na okaziciela. Problem ten został zauważony m.in. na forum Grupy G-20.

Nie występuje on w spółkach publicznych, ponieważ w przypadku ich akcji ustalenie właściciela jest możliwe na podstawie analizy stanu rachunku papierów wartościowych prowadzonego przez dom maklerski.

Obligatoryjna „dematerializacja” i rejestrowanie akcji spółek niepublicznych ma się przyczynić do zwiększenia bezpieczeństwa i efektywności obrotu akcjami. Możliwa będzie łatwa identyfikacja właściciela akcji - na podstawie danych ujawnionych w rejestrze akcjonariuszy, zarówno przez uczestników obrotu akcjami, jak i samą spółkę. Pozwoli to również na wprowadzenie jednolitych zasad przenoszenia praw z akcji, niezależnie od tego, czy przedmiotem obrotu są akcje imienne, czy na okaziciela.

Nowelizacja umożliwi spółkom niebędącym publicznymi cyfryzację akcji na dwa sposoby - poprzez system rachunków papierów wartościowych albo rejestru akcjonariuszy. Wyboru metody dokonywać będzie walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Obrót akcjami zdematerializowanymi ma zwiększyć przejrzystość i efektywność wymiany informacji w sprawach podatkowych, zgodnie ze standardami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Administracji podatkowej umożliwiono pozyskanie i wymianę informacji o akcjonariuszach spółek akcyjnych i komandytowo-akcyjnych mających akcje na okaziciela. Nowelizacja ma przeciwdziałać nadużyciom na rynku finansowym, w tym praniu brudnych pieniędzy. 

Co przewiduje ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw?

Nowelizacja ma na celu wprowadzenie w obowiązujących regulacjach przepisów dotyczących obligatoryjnej dematerializacji akcji na okaziciela i akcji imiennych spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych, które nie podlegają obowiązkowej dematerializacji w rozumieniu przepisów ustawy o ofercie publicznej i ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Ustawa wprowadza w związku z tym zmiany w ustawie z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577 z późn. zm.) – dalej Ksh.

Nowelizacja zakłada wprowadzenie obligatoryjnej dematerializacji (zmiana formy akcji z  papieru wartościowego na zapis w systemie teleinformatycznym) akcji spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych, które nie podlegają obowiązkowej dematerializacji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i  warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych i ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Ustawa wprowadza w związku z tym zasadę, iż akcje spółki niebędącej spółką publiczną podlegają rejestracji w rejestrze akcjonariuszy, prowadzonym w postaci elektronicznej przez uprawniony podmiot. Dematerializacja akcji zakłada bowiem istnienie rejestru akcjonariuszy, w którym ujawniane będą akcje rejestrowe i wszystkie prawa z nimi związane. Prowadzenie rejestru akcjonariuszy powierzone zostanie podmiotom kwalifikowanym, tj. uprawnionym do prowadzenia rachunków papierów wartościowych zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi. Decyzję o wyborze prowadzącego rejestr podejmować będzie w drodze uchwały walne zgromadzenie, natomiast przy zawiązaniu spółki wyboru będą dokonywać założyciele. Z wybranym podmiotem spółka będzie zawierać umowę o prowadzenie rejestru akcjonariuszy. Ustawa zawiera szczegółowe wskazanie zakresu danych ujawnianych w rejestrze akcjonariuszy.

Podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy dokonuje wpisu w rejestrze na żądanie spółki lub osoby mającej interes prawny w dokonaniu wpisu. Ustawa określa szczegółowo warunki i tryb dokonywania wpisu w rejestrze akcjonariuszy. Ponadto ustawa wprowadza pojęcie świadectwa rejestrowego wskazując, że na żądanie akcjonariusza, zastawnika albo użytkownika uprawnionego do wykonywania prawa głosu z akcji podmiot prowadzący rejestr akcjonariuszy wystawia imienne świadectwo rejestrowe. Świadectwo rejestrowe potwierdza uprawnienia wynikające z akcji, które nie mogą być realizowane wyłącznie na podstawie zapisów w rejestrze akcjonariuszy. Nabycie akcji albo ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego  następować będzie z chwilą dokonania w rejestrze akcjonariuszy odpowiedniego wpisu, przy czym nie stosuje się to do wskazanych w ustawie sytuacji dotyczących objęcia akcji.

Walne zgromadzenie może zdecydować o zarejestrowaniu akcji spółki niepublicznej w depozycie papierów wartościowych – zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi. Akcje tej samej spółki nie mogą być jednocześnie rejestrowane w rejestrze akcjonariuszy i w depozycie papierów wartościowych.

Rejestr akcjonariuszy jest jawny dla spółki i jej akcjonariuszy, w związku z czym ustawa stanowi, iż na żądanie spółki lub na żądanie jej akcjonariusza podmioty prowadzące rejestr akcjonariuszy są obowiązane udostępnić dane zawarte w rejestrze akcjonariuszy.

W związku z wprowadzeniem instytucji rejestru akcjonariuszy, ustawa stanowi, że wobec spółki uważa się za akcjonariusza tylko tę osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy. Zasada ta ma zastosowanie również odnośnie do określenia akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy.

Ponadto nowelizacja wprowadza obowiązek posiadania przez każdą spółkę akcyjną i komandytowo-akcyjną strony internetowej, na której spółka będzie publikować informacje dla akcjonariuszy.   

Regulacje przyjęte w uchwalonej ustawie wiążą się z wprowadzeniem zmian w 12 innych ustawach. Z najistotniejszych zmian w innych ustawach można wskazać na zmiany w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wprowadzające regulacje dotyczące egzekucji z praw majątkowych zarejestrowanych w rejestrze akcjonariuszy.

W zakresie przepisów przejściowych ustawa stanowi, iż moc obowiązująca dokumentów akcji wydanych przez spółkę wygasa z mocy prawa z dniem 1 stycznia 2021 r. Z tym samym dniem uzyskują moc prawną wpisy w rejestrze akcjonariuszy, a w przypadku spółki niebędącej spółką publiczną, której walne zgromadzenie podjęło uchwałę o zarejestrowaniu jej akcji w depozycie papierów wartościowych, zapisy jej akcji na rachunkach papierów wartościowych. Dokument akcji zachowuje moc dowodową wyłącznie w zakresie wykazywania przez akcjonariusza wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe, przez okres pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy.

Wymóg dematerializacji dotyczyć będzie również akcji już wyemitowanych. W tym celu spółka wezwie akcjonariuszy pięciokrotnie do złożenia dokumentów akcji w spółce oraz udostępni informację o wezwaniu na stronie internetowej spółki w miejscu wydzielonym na komunikację z akcjonariuszami przez okres nie krótszy niż trzy lata od dnia pierwszego wezwania.

Przed pierwszym wezwaniem akcjonariuszy, spółka niebędąca spółką publiczną jest obowiązana do zawarcia umowy o prowadzenie rejestru akcjonariuszy z podmiotem, który na podstawie przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych, wybranym przez walne zgromadzenie albo – w przypadku spółki, której walne zgromadzenie podjęło uchwałę o zarejestrowaniu jej akcji w depozycie papierów wartościowych w rozumieniu przepisów powyższej ustawy – umowy o rejestrację akcji w depozycie papierów wartościowych.

Pełna cyfryzacja akcji 

Pełna cyfryzacja akcji nastąpi z początkiem 2021 r., przy czym już w roku 2020 r. spółki będą zobowiązane do podjęcia działań przygotowawczych.

Nowelizacja wchodzi bowiem w życie z dniem 1 stycznia 2021 r., z wyjątkiem wskazanych w ustawie regulacji, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r. oraz w dniu 1 marca 2020 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl