Co nowego w sądownictwie?

Prezydent podpisał 3 ustawy dotyczące szeroko rozumianego sądownictwa.

Ustawa z dnia 12 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym 

Ustawa ma na celu przede wszystkim wprowadzenie zmian o charakterze doprecyzowującym w ustawie z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, zapewniających sprawną realizację przewidzianych w niej procedur.

Uzupełnienie art. 7 ma na celu zapewnienie realizacji ustanowionej w ww. ustawie zasady autonomii budżetowej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.

W nowelizowanym brzmieniu art. 13 § 5 doprecyzowuje się, że przewidziane w art. 183 ust. 3 Konstytucji przedstawienie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego będzie realizowane w ten sposób, że uchwałę w sprawie wyboru kandydatów wraz z protokołem głosowania niezwłocznie po wybraniu kandydatów przekazuje Prezydentowi sędzia przewodniczący Zgromadzeniu albo inna osoba wskazana przez Zgromadzenie.

Zmiana art. 14 § 1 pkt 3 i art. 15 § 2 ma na celu zapewnienie spójności tych przepisów. Pierwszy z nich, określający kompetencje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, wskazuje, że należy do nich jedynie przedstawienie Prezydentowi RP kandydatów na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego, i nie przewiduje kompetencji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do opiniowania kandydatów. Tymczasem art. 15 § 2 w dotychczasowym brzmieniu stanowi, że Prezydent RP powołuje Prezesa Sądu Najwyższego po zasięgnięciu opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Z kolei w art. 15 § 2 wyraz „przedstawionych” należy zastąpić wyrazem „wybranych”, gdyż zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego wybiera kandydatów, a przedstawia ich Prezydentowi RP Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

Zgodnie z nowelizowanym art. 61 § 2 ustawy, ławnicy Sądu Najwyższego będą wybierani przez Senat w głosowaniu jawnym, nie zaś w głosowaniu tajnym, jak stanowił przepis w brzmieniu pierwotnym.

Zmiana w art. 73 ma na celu uspójnienie regulacji dotyczących wyznaczania ławników do spraw dyscyplinarnych sędziów Sądu Najwyższego i do innych spraw rozpoznawanych przez Sąd Najwyższy w składzie ławniczym.

Nowelizacja art. 91 § 1 ma na celu usunięcie wątpliwości w zakresie obowiązku przeprowadzenia rozprawy w celu rozpatrzenia skargi nadzwyczajnej. Przedmiotem regulacji art. 91 § 1 są rodzaje orzeczeń Sądu Najwyższego, a nie forum tych orzeczeń. Uzasadnione jest zatem wskazanie, że Sąd Najwyższy orzeka stosownie do wyników postępowania, nie zaś wyników rozprawy.

Zmiana art. 111 ma na celu uzupełnienie regulacji przejściowej dotyczącej zwolnienia stanowiska Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Sądu Najwyższego, tak aby obejmowała ona wszystkie przypadki związane z nieobsadzeniem tych stanowisk.

Dodawany przepis art. 111a służy wyeliminowaniu ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych co do zakresu uprawnień przysługujących sędziemu, któremu w trybie art. 111 § 4 powierzono kierowanie Sądem Najwyższym albo izbą Sądu Najwyższego.

Zmieniany art. 112 ma na celu umożliwienie wprowadzenia koniecznych zmian do regulaminu Sądu Najwyższego w okresie przejściowym.

Dodawany art. 112a wskazuje, że w okresie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy Prezydent RP może dokonywać obwieszczeń, o których mowa w art. 31 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, tj. obwieszczeń dotyczących liczby wolnych stanowisk sędziego przewidzianych do objęcia w poszczególnych izbach Sądu Najwyższego, bez zasięgnięcia wymaganej tym przepisem opinii Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Przepis ten ma na celu zagwarantowanie sprawnego rozpoczęcia procedury obsadzenia zwiększonej (co wynika z art. 4) liczby stanowisk sędziowskich w Sądzie Najwyższym – przez umożliwienie jak najszybszego obwieszczenia w „Monitorze Polskim” o wolnych stanowiskach.

Zmiana w art. 113, zawierającym regulację przejściową dotyczącą trwających postępowań w sprawie powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego, ma charakter porządkujący. Ma ona na celu zastosowanie prawidłowego określenia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego.

Zmiany w art. 127 oraz przepis art. 3 ustawy mają na celu:

• wskazanie, że uprawnienia Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego może również wykonywać, jeżeli zajdzie przypadek określony w art. 111 § 4, sędzia, któremu na podstawie tego przepisu Prezydent RP powierzył kierowanie Sądem Najwyższym,
• uwzględnienie, że do czasu powołania Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej obowiązki tego prezesa wykonuje nie sędzia wyznaczony przez Prezydenta na podstawie art. 111 § 4, lecz – na podstawie szczególnej regulacji zawartej w art. 130 – najstarszy wiekiem sędzia powołany na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego orzekającego w Izbie Dyscyplinarnej,
• objęcie regulacją przejściową dotyczącą możliwości orzekania w Sądzie Najwyższym przez ławników Sądu Okręgowego w Warszawie i Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie nie tylko spraw dyscyplinarnych, lecz wszystkich spraw rozpoznawanych w składach ławniczych (a zatem także spraw skarg nadzwyczajnych).

Nowelizacja przewiduje także możliwość przeniesienia sędziów orzekających już w Sądzie Najwyższym na stanowiska w Izbie Dyscyplinarnej.

Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. 

Ustawa z dnia 12 kwietnia 2018 r.  o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym 

Wskutek omawianej nowelizacji ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych w procedurze odwoławczej prezesów i wiceprezesów sądów uczestniczyć będzie kolegium właściwego sądu. Pozytywna opinia kolegium upoważni Ministra Sprawiedliwości do odwołania prezesa lub wiceprezesa. Jeżeli opinia kolegium będzie negatywna, Minister Sprawiedliwości będzie mógł przedstawić zamiar odwołania Krajowej Radzie Sądownictwa. Negatywna opinia KRS będzie dla Ministra wiążąca, jeżeli uchwała zostanie podjęta większością dwóch trzecich głosów. Niewydanie przez KRS opinii w terminie 30 dni upoważni Ministra do odwołania prezesa lub wiceprezesa sądu.

Ustawa wprowadza zmianę składu kolegium sądu okręgowego, które obecnie składać się będzie z:

1. prezesa sądu okręgowego,
2. najstarszego służbą wiceprezesa sądu okręgowego,
3. przedstawicieli sądów rejonowych z obszaru właściwości sądu okręgowego wybranych przez zebrania sędziów danego sądu rejonowego, po jednym z każdego sądu rejonowego,
4. dwóch przedstawicieli sądu okręgowego wybranych przez zebranie sędziów spośród sędziów tego sądu.

Wskutek nowelizacji z dnia 12 kwietnia 2018 r., sędzia (mężczyzna i kobieta) przechodzić będzie w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia. Sędzia będący kobietą może na swój wniosek przejść w stan spoczynku po ukończeniu 60 lat, niezależnie od okresu przepracowanego na stanowisku.

Zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego w sądzie powszechnym wyrażać będzie Krajowa Rada Sądownictwa. KRS wyrazi zgodę, jeżeli będzie to uzasadnione interesem wymiaru sprawiedliwości lub ważnym interesem społecznym, w szczególności jeśli przemawiać za tym będzie racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego lub potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów. Uchwała Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie wyrażenia zgody będzie ostateczna. 

Zmiana ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa dotyczy trybu zwoływania posiedzenia KRS w przypadku zwolnienia stanowiska Przewodniczącego. Obecnie pierwsze posiedzenie Rady po zwolnieniu stanowiska Przewodniczącego zwołuje Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, który przewodniczy obradom do czasu wyboru nowego Przewodniczącego. Nowelizacja z dnia 12 kwietnia 2018 r. wprowadza termin, w jakim Pierwszy Prezes SN ma zwołać posiedzenie Rady (nie później niż w terminie 30 dni od dnia zwolnienia stanowiska Przewodniczącego). Jeżeli Pierwszy Prezes SN nie zwoła posiedzenia w wyznaczonym terminie, obowiązek ten przekazany zostaje najstarszemu wiekiem członkowi Rady, który jest sędzią albo sędzią w stanie spoczynku (nie później niż w terminie 14 dni od dnia upływu terminu określonego dla Pierwszego Prezesa SN). Gdyby najstarszy wiekiem sędzia – członek Rady nie zwołał posiedzenia, wówczas to uprawnienie przechodzi kolejno na najstarszych wiekiem członków Rady będących sędziami albo sędziami w stanie spoczynku.

Ustawa z dnia 12 kwietnia 2018 r. precyzuje tryb wyrażania zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego SN. Zobowiązano Krajową Radę Sądownictwa do wyrażenia swojej opinii w terminie 30 dni od dnia wystąpienia Prezydenta RP o jej przedstawienie. Ponadto Prezydent RP będzie mógł wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego SN w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wymaganych dokumentów (oświadczenia, zaświadczenia i opinii KRS). Jeżeli w tym terminie Prezydent RP nie wyrazi zgody. będzie to jednoznaczne z brakiem zgody i tym samym z przejściem sędziego w stan spoczynku.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Ustawa z dnia 12 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz ustawę o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Nowelizacja ustawy z dnia 13 grudnia 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz ustawę o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego (zwana dalej „ustawą wprowadzającą”) obejmuje regulację prawną, zgodnie z którą rozstrzygnięcia Trybunału podjęte z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym albo ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (obie ustawy utraciły moc obowiązującą), wydane przed dniem wejścia w życie ustawy wprowadzającej, zostaną ogłoszone w dzienniku urzędowym,  z zaznaczeniem tych okoliczności, po zarządzeniu ich ogłoszenia przez Prezesa Trybunału  (nowe brzmienie art. 19 ustawy wprowadzającej). Ogłoszenie nastąpi w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 12 kwietnia 2018 r.

Regulacja zawarta w ustawie z dnia 12 kwietnia 2018 r. wiąże się z postępowaniami przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach  o sygn. K 47/15, K 39/16 oraz K 44/16.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl