Co z reformą sądownictwa?

Wcześniej Komisja Europejska przedstawiła zastrzeżenia dotyczące planowanej reformy sądownictwa w Polsce. 

Oświadczenie Prezydenta RP ws. ustaw dot. wymiaru sprawiedliwości

Z jego oświadczenia wynika, że Prezydent RP zdecydował o tym, że zwróci z powrotem do rozpatrzenia Sejmowi, czyli zawetuje ustawę o Sądzie Najwyższym, jak również ustawę o Krajowej Radzie Sądownictwa. Jego bowiem zdaniem Sejm doprowadził do tego, że są one ze sobą powiązane, a sędziowie do Krajowej Rady Sądownictwa nie mogą być wybierani zwykłą większością głosów, niestety – w obecnym stanie byliby. W opinii Prezydenta, Polska potrzebuje reformy wymiaru sprawiedliwości – jest absolutnym zwolennikiem tej reformy, ale jest zwolennikiem reformy mądrej, takiej, która zapewni dobre działanie wymiaru sprawiedliwości, i takiej, która zwiększy w Polsce poczucie sprawiedliwości.

"W najbliższym czasie przedstawię nowe wersje projektów reformujących sądownictwo"

 Orędzie Prezydenta RP: 

"Drodzy Rodacy, Szanowni Państwo!

 Jeszcze w trakcie kampanii prezydenckiej, podkreślałem wielokrotnie, że Prezydent Rzeczypospolitej dwóm wielkim bytom powinien służyć: powinien służyć polskiemu narodowi i powinien służyć polskiemu państwu. Zadaniem prezydenta jest o dobro narodu dbać i czynić wszystko, by zapewnić mu pomyślność, a także bezpieczeństwo. Zadaniem prezydenta jest również dbać o jakość funkcjonowania państwa i jego instytucji.

 Wymiar sprawiedliwości jest jedną z tych instytucji, które odgrywają niebywale ważną rolę w systemie społeczno-politycznym. Od jakości jego funkcjonowania zależy zaufanie społeczeństwa do państwa i jego instytucji. W ostatnich latach postulat reformy wymiaru sprawiedliwości powtarza się wielokrotnie. Niestety, wielu ludzi zostało przez wymiar sprawiedliwości skrzywdzonych i mają głębokie poczucie niesprawiedliwości.  Społeczeństwo oczekuje od sędziów, że będą fachowcami, że będą etyczni i krystalicznie uczciwi, że będą wydawali wyroki, tak jak przysięgają – bezstronnie według swego sumienia. Ale także, że będą zawsze pamiętali, że wymierzają sprawiedliwość wobec ludzi, że sędzia będzie widział zza stosu akt na swoim stole tego, który przed nim staje i oczekuje po prostu sprawiedliwości.

 Bez reformy wymiaru sprawiedliwości nie ma możliwości budowania sprawiedliwego państwa, czyli takiego, które równo traktuje wszystkich obywateli, do którego Polacy mają zaufanie. Zmiany są niezbędne na płaszczyźnie proceduralnej, formalnej, ale także na płaszczyźnie etycznej.

Przygotowane przez parlament ustawy reformujące system sprawiedliwości w dużej części wychodziły naprzeciw społecznym oczekiwaniom. Nie mogłem jednak jako prezydent ich zaakceptować i korzystam z prawa weta, bo wymagają one zmian zapewniających ich zgodność z Konstytucją, aby utrzymywały niezależność władzy sądowniczej, ale bez poczucia absolutnej nadrzędności i bezkarności oraz stwarzały warunki, by sędziowie czuli się niezależni od rożnego rodzaju nacisków. 

Biorąc to pod uwagę, w najbliższym czasie przedstawię nowe wersje projektów reformujących sądownictwo. Wierzę, że w możliwie krótkim terminie te poprawione ustawy zostaną przez polski parlament uchwalone i mądra propaństwowa, a przede wszystkim prospołeczna reforma wymiaru sprawiedliwości stanie się faktem. Ludzie na to czekają. 

Od niemal dwóch lat obóz dobrej zmiany reformuje Polskę tak, by nasze państwo było bardziej przyjazne dla obywateli. Jestem głęboko przekonany, że solidnie i mądrze przygotowana reforma sądów przyczyni się do tego, by jeszcze skuteczniej budować dobrą przyszłość naszej Ojczyzny jako państwa sprawiedliwego i silnego, państwa, które szanuje i chroni zwykłego człowieka. 

Przecież wszyscy marzymy, by żyć w kraju wolnym, demokratycznym, bezpiecznym i dostatnim. 

Dziękuję bardzo."

Jak zaznaczył szef jego gabinetu Krzysztof Szczerski, prezydent pozostaje przywiązany do idei głębokiej i skutecznej reformy wymiaru sprawiedliwości. - "Dlatego, jak podkreślał, z ubolewaniem przyjął fakt, że zarówno procedowanie jak i treść przedłożonych mu ustaw w tym zakresie nie dawały gwarancji dobrej jakości tej reformy, co spowodowało jego decyzje o ich zawetowaniu" - powiedział.

- "Prezydent wsłuchuje się w głosy zarówno zwolenników, jak i przeciwników rozmaitych rozwiązań dotyczących wymiaru sprawiedliwości, wsłuchuje się w głosy ekspertów i proceduje zgodnie z najlepszą wiedzą" - powiedział wiceszef Kancelarii Prezydenta RP Paweł Mucha w radiowej Trójce. - "Wszystkie badania opinii publicznej potwierdzają, że większość Polaków jest za zmianą wymiaru sprawiedliwości. Wymaga on reformy, co mogę stwierdzić na podstawie doświadczeń związanych także z moją poprzednią pracą zawodową. Dla mnie nie ulega wątpliwości, że wiele jest w tej kwestii do zrobienia i ten proces postępuje. Zmiany, które są zawarte w prawie o ustroju sądów powszechnych bezpośrednio dotykają bardzo ważnych rzeczy: to, że sędziowie będą równo obciążeni pracą czy to, że będzie zasada ustrojowa, że nie będzie można dokonywać zmiany, jeśli chodzi o przydział spraw na zasadzie widzimisię" – tłumaczył minister Paweł Mucha.

Prezydencki projekt ustawy o KRS

Już wcześniej, bo 18 lipca 2017 r., prezydent Andrzej Duda przedstawił Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.  

Ustawa z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw zawiera regulację dotyczącą zmiany sposobu wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa spośród sędziów. Art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przewiduje w składzie Krajowej Rady Sądownictwa 15 sędziów wybieranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych. Wskutek nowelizacji, uprawnienie do wyboru spośród sędziów piętnastu członków Rady – przynależne dotychczas organom samorządu sędziowskiego – przekazane zostało Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt K 5/17, nie podważył konstytucyjności takiej regulacji i stwierdził, że art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji stanowi jedynie, że osoby te są wybierane spośród sędziów. Ustrojodawca nie wskazał jednak, kto ma wybierać tych sędziów. Zatem z Konstytucji wynika, kto może być wybranym członkiem KRS, ale nie jest określone, jak wybrać sędziów członków KRS do tej Rady. Te kwestie zostały przekazane do uregulowania w ustawie. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby sędziów do KRS wybierali sędziowie. Jednak nie można się zgodzić z twierdzeniem, że piastunem czynnego prawa wyborczego muszą tu być wyłącznie gremia sędziowskie. O ile art. 187 ust. 1 pkt 3 Konstytucji wyraźnie wskazuje, że do KRS posłowie wybierani przez Sejm, a senatorowie przez Senat, o tyle w stosunku do sędziów członków KRS nie ma w tym zakresie żadnych wytycznych konstytucyjnych. To znaczy, że Konstytucja nie przesądza tego, kto może wybierać w skład KRS sędziów. Z tego względu należy stwierdzić, że w granicach swobody ustawodawczej kwestia ta może być w różny sposób uregulowana.

Przedstawiany projekt ustawy zakłada wprowadzenie kwalifikowanej większości głosów przy wyborze członków Krajowej Rady Sądownictwa, tak, by członkowie organu stojącego na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów byli wyłaniani nie tylko przez większość parlamentarną, ale również przez pozostałe ugrupowania, co sprawi, że ich wybór stanowił będzie wyraz konsensusu różnych ugrupowań zasiadających w parlamencie.

Reprezentatywność Krajowej Rady Sądownictwa i jej społeczna akceptacja to właściwości zapewniające realizację jednego z najważniejszych praw człowieka gwarantowanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jakim jest prawo do sądu, realizowane przez bezstronny, niezawisły, niezależny i sprawiedliwy sąd.

Proponuje się, by ustawa weszła w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.