Dyrektywa w sprawie odpadów: Mniej śmieci, więcej recyklingu

Wielu posłów wypowiadających się w debacie poprzedzającej głosowanie nad tekstem popierało osiągnięty kompromis. Inni wyrażali rozczarowanie, że kompromis nie przewiduje wiążących celów w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i widzieliby miejsce dla bardziej restrykcyjnych zobowiązań w zakresie recyklingu lub ponownego użycia odpadów.

Cel: zwiększyć ponowne użycie i recykling

Parlament wymógł wprowadzenie do tekstu proponowanej dyrektywy nowego zapisu dotyczącego obowiązujących celów w zakresie recyklingu i ponownego użycia odpadów, którego nie przewidywał oryginalny wniosek Komisji Europejskiej, ani wspólne stanowisko Rady. Kompromisowy zapis przewiduje, że państwa członkowskie podejmą niezbędne kroki w celu osiągnięcia do 2020 wartości 50% odpadów z gospodarstw domowych takich jak szkło, papier, metal, itp., poddawanych recyklingowi lub przeznaczonych do powtórnego użycia. W przypadku odpadów budowlanych i rozbiórkowych poziom ten ustalono na 70%.

Komisja dokona analizy tych założeń do 2020 roku i zaproponuje ich dalszą aktualizację lub rozważy określenie nowych celów dla innych strumieni odpadów.

Komisarz Dimas przyznał podczas debaty w Parlamencie, że do tych celów bardzo trudno było przekonać rządy państw członkowskich. Odnosząc się do zarzutów ze strony niektórych posłów, że cele te nie są wystarczająco ambitne, Dimas powiedział, że "jeśli cele te nie zostaną osiągnięte do 2020 roku, Komisja może zaskarżyć państwa członkowskie za nieprzestrzeganie zapisów dyrektywy".

Zapobieganie powstawaniu odpadów

Nowa dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek przygotowania planów zagospodarowania odpadami oraz programów dotyczących zapobiegania powstawaniu odpadów, w tym również określenia celów w ciągu 5 lat od wejścia dyrektywy w życie. Na życzenie Parlamentu, do końca 2014 r., w oparciu o najlepsze dostępne do tego czasu wzorce, Komisja ustanowi konkretne cele na rok 2020 w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich segregowania.

Spalanie odpadów

Pierwszoplanowym celem dla posłów było zmniejszenie ilości odpadów składowanych na składowiskach lub spalanych, gdyż obie formy ich utylizacji są szkodliwe dla środowiska naturalnego. Posłowie zgodzili się, że spalanie komunalnych odpadów stałych powinno być, według proponowanej dyrektywy, zakwalifikowane jako odzyskiwanie, pod warunkiem, że proces ten spełnia określone normy wydajności energetycznej. W ten sposób tylko najbardziej wydajne energetycznie spalarnie miejskie będą zakwalifikowane jako urządzenia odzyskujące. Jednocześnie da to silny impuls dla zwiększania wydajności energetycznej nowo powstających spalarni. Posłowie przeforsowali zapis, który pozwoli na korektę przewidywań wydajności energetycznej po 6 latach.

"To będzie poważna zachęta dla spalarni komunalnych, które dążą do osiągnięcia lepszych standardów wydajności, a nam każe to pamiętać, w obliczu niedoborów paliw, że wydajnym paliwem mogą również być odpady" - powiedziała Jackson.

Pięć stopni hierachii

Dyrektywa wprowadza pięciostopniową hierarchię postępowania z odpadami, której celem jest zapobieganie i ograniczenie powstawania odpadów.

Ponadto ustala kolejność gospodarowania odpadami (zapobieganie i ograniczanie, przygotowanie do powtórnego użycia, recykling, inne metody odzysku, np. odzysk energii, unieszkodliwianie). Posłom udało się przekonać państwa członkowskie, że ta hierarchia powinna być traktowana jako "kolejność priorytetowa", a nie jako "zalecenie". Możliwe jest odejście przez państwa członkowskie od tej hierarchii, "jeżeli jest to uzasadnione zastosowaniem metodologii myślenia o cyklu życia, obejmującej całkowity wpływ związany z wytwarzaniem i gospodarowaniem tymi odpadami".

Dyrektywa definiuje, czym jest produkt uboczny oraz kiedy odpady przestają być traktowane jak odpady, a także wprowadza rozszerzoną odpowiedzialność producenta i wymaga od państw członkowskich, by przyjęły środki w celu zachęcenia do selektywnego zbierania bioodpadów.

Trzy i pół tony na mieszkańca

Z każdym rokiem rośnie w Unii Europejskiej produkcja odpadów, które w coraz większym stopniu wpływają na środowisko naturalne. Mimo coraz powszechniejszego zastosowania recyklingu, nie zmniejsza się ilość odpadów podlegająca składowaniu.

Każdego roku w Unii Europejskiej powstaje ponad 1,8 miliardów ton śmieci, co oznacza 3,5 tony na mieszkańca. Tylko 1/3 jest przetwarzana, a ilość śmieci poddanych recyclingowi różni się w poszczególnych krajach. W niektórych 90 % śmieci jest przerabiana, w innych zaledwie 10 %.

Na same odpady komunalne przypada 530 kg na mieszkańca każdego roku. Jest to wartość uśredniona, bowiem w krajach UE-10 statystyczny mieszkaniec produkuje rocznie 300-350 kg rocznie, podczas gdy w krajach UE-15 wartość ta wynosi już 570 kg na mieszkańca rocznie.
 
W 2005 roku, 49% odpadów komunalnych było poddawane składowaniu na wysypiskach, 18% ulegało spaleniu, a 27% zostało poddane przetworzeniu (recyklingowi) lub kompostowaniu.

Caroline JACKSON (EPP-ED, GB)

Źródło: Serwis prasowy Parlamentu Europejskiego, redakcja polska