Walka z patologiami gospodarki odpadami

Skład "pakietu odpadowego"

Sejm pracuje nad dwoma rządowymi projektami wchodzącymi w skład tzw. pakietu odpadowego. Projektowane przepisy pozwolą na walkę z nieprawidłowościami w sektorze gospodarki odpadami.

- „W odpowiedzi na pojawiające się patologie w gospodarce odpadami i skalę problemu, o której świadczy m.in. wzrost statystyk pożarów odpadów, przygotowaliśmy propozycje zmian legislacyjnych, które mają przeciwdziałać takim sytuacjom w przyszłości. Znalazły się one w projektach ustaw o gospodarce odpadami i o Inspekcji Ochrony Środowiska” – powiedział Henryk Kowalczyk, minister środowiska.

- „Przygotowane przez Ministerstwo Środowiska zmiany obowiązujących przepisów mają na celu uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami oraz ograniczenie przypadków nielegalnego postępowania z nimi. Szczególnie dotyczy to ograniczenia zjawiska pożarów nagromadzonych odpadów” – zaznacza minister Henryk Kowalczyk.

Proponowane zmiany mają zabezpieczyć i uporządkować system gospodarki odpadami oraz spowodować lepszą kontrolę podmiotami zbierającymi, magazynującymi i przetwarzającymi odpady. Nowe regulacje wzmocnią także Inspekcję Ochrony Środowiska, pozwalając jej skuteczniej wykrywać i zwalczać nadużycia w tym zakresie.

Przepisy z tzw. pakietu odpadowego, po uchwaleniu przez parlament i podpisie Prezydenta, mają wejść w życie 1 września br.

Propozycje rozwiązań - zmiany w ustawie o odpadach

Wejście w życie projektu nowelizacji ustawy o odpadach ma pomóc w rozwiązaniu problemu porzucania odpadów przez podmioty nimi gospodarujące w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Projekt jest legislacyjną reakcją na nasilone w ostatnim czasie zjawisko pożarów miejsc magazynowania lub składowania odpadów. Rząd dostrzegł też problem, że w wielu wypadkach z wnioskiem o wydanie zezwolenia na gospodarowanie odpadami występowały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, których sytuacja finansowa nie jest wystarczająca dla zabezpieczenia przed negatywnymi skutkami prowadzonej działalności. Wśród rekomendowanych rozwiązań jest m.in. nałożenie na firmy działające w tej branży obowiązku posiadania odpowiednich zabezpieczeń na wypadek konieczności pokrycia kosztów usunięcia i zagospodarowania porzuconych odpadów oraz objęcie miejsc magazynowania odpadów monitoringiem.

Projekt zakłada m.in. wprowadzenie gwarancji finansowych dla podmiotów prowadzących gospodarowanie odpadami w zakresie zbierania, magazynowania i przetwarzania odpadów (ok. 15.000 podmiotów).

- „Gwarancja ustanawiana będzie przed rozpoczęciem działalności i obejmie zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów, aż do zakończenia działalności w zakresie gospodarowania odpadami, co zapobiegnie porzucaniu odpadów po zakończeniu działalności” – podkreślił minister Henryk Kowalczyk.

Jak dodał, gwarancja dotyczy również działań związanych z niewłaściwym zabezpieczeniem przeciwpożarowym (mechanizm ograniczający podpalenia). Jej wysokość uzależniona będzie od masy i rodzaju odpadów.

Minister podkreślił również, że zostanie wprowadzony obowiązek prowadzenia monitoringu wideo obiektu, w którym magazynowane lub składowane są odpady. Ma to ułatwić nadzór nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, a w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców.

Wprowadzone zostaną także szczegółowe wymagania dla gromadzonych odpadów przez wskazywanie w decyzjach administracyjnych dopuszczalnej masy zbieranych i magazynowanych odpadów, maksymalnej masy jednocześnie magazynowanych odpadów oraz środków ochrony przeciwpożarowej.

Z kolei wiceminister środowiska Sławomir Mazurek poinformował, że w projekcie zaproponowano skrócenie dopuszczalnego okresu magazynowania odpadów z 3 lat do 1 roku.

- „Trzyletni okres magazynowania odpadów pozwala na zgromadzenie ich znaczącej masy, co przy przypadkach porzucenia czy pożarach zwiększa problem z zagospodarowaniem takich odpadów” – podkreślił.

Nagromadzenie zbyt dużej masy odpadów w okresie trzyletnim może skłaniać do zachowań niezgodnych z prawem, np. podpaleń, aby pozbyć się problemu. Skrócenie okresu magazynowania wymusi na przedsiębiorcach większą aktywność w poszukiwaniu zbytu na odpady.

Projekt ustawy przewiduje również zmianę zakresu uprawnień organów ochrony środowiska do wydania zezwoleń na zbieranie odpadów – w przypadku gdy całkowita pojemność instalacji lub innego miejsca magazynowania odpadów przekracza 3 000 ton na rok, właściwy będzie marszałek województwa.

Ponadto wydanie zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów będzie uzależnione od uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Straży Pożarnej (PSP) przed rozpoczęciem działalności w zakresie gospodarki odpadami.

Proponowane przepisy rozszerzają też przesłanki dla odmowy udzielenia zezwolenia na gospodarowanie odpadami, dla osób fizycznych i prawnych. Nie będzie one wydane m.in. jeżeli wysokość i forma zabezpieczenia finansowego nie zapewni pokrycia kosztów zagospodarowania odpadów lub gdy podmiot był już wcześniej karany.

Wprowadzony ma zostać wymóg posiadania tytułu prawnego do nieruchomości w formie aktu własności. Celem tego rozwiązania jest ograniczenie procederu gospodarowania odpadami w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami oraz ułatwienie organom administracji egzekwowania przepisów i działania podmiotów zgodnie z wydanymi decyzjami administracyjnymi.

Przewidziane są również nowe kryteria wymierzania kar administracyjnych za niezgodne z prawem zbieranie, magazynowanie i przetwarzanie odpadów. Będą one oparte o ilość odpadów, której dotyczy wymierzona kara - wzór na obliczenie kary ilość nagromadzonych odpadów razy stawka opłaty.

Ponadto wzmocnione zostaną sankcje dla „recydywistów”, tj. podmiotów, u których wielokrotnie wybuchały pożary, przez zastosowanie dodatkowego mnożnika pozwalającego zwiększyć wymiar kary.

Projekt nowelizacji przewiduje też uszczelnienie i uszczegółowienie przepisów dotyczących transgranicznego przemieszczania odpadów. Chodzi m.in. o całkowity zakaz przywozu odpadów do unieszkodliwienia na poziomie ustawowych, a także przywozu do Polski odpadów komunalnych oraz odpadów powstających z przetwarzania odpadów komunalnych. Zostaną też znacząco podwyższone opłaty skarbowe za przywóz odpadów do Polski.

Propozycje zmian legislacyjnych dotyczą również umożliwienia organom kontrolnym prowadzenia efektywnego nadzoru nad działalnością dotyczącą transportu odpadów. Oznacza to, że do kontroli transportu odpadów będzie uprawniona policja.

Wzmocnienie Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) – projekt ustawy o IOŚ

Z kolei projekt nowelizacji ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska ma zwiększyć bezpieczeństwo ekologiczne obywateli, zapewnić stabilny system finansowania badań i ocen stanu środowiska oraz wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Ma pomóc przeciwdziałać m.in. porzucaniu odpadów komunalnych i niebezpiecznych w miejscach do tego nieprzeznaczonych (np. wyrobiskach i nielegalnych magazynach), nielegalnemu demontażowi pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz niezgodnemu z przepisami przemieszczaniu odpadów z zagranicy. 

Projekt ustawy przewiduje m.in. wzmocnienie skuteczności działań kontrolnych Inspekcji Ochrony Środowiska poprzez umożliwienie prowadzenia tzw. kontroli krzyżowych w obszarach nielegalnych działań, które obejmują obszar kilku województw. Ich realizacją zajmą się wyspecjalizowane zespoły składające się z inspektorów z różnych terytorialnie wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska.

Projektowane przepisy zakładają także wprowadzenie dla inspektorów ochrony środowiska możliwości wykonywania kontroli w systemie całodobowym (praca zmianowa) oraz wzmocnienie kadrowe Inspekcji.

Przewidują one także, że kontrole interwencyjne prowadzone będą bez wcześniejszego zawiadomienia o zamiarze jej przeprowadzenia.

Zaproponowano również rozszerzenie uprawnień inspektorów IOŚ podczas wykonywania kontroli. Dotyczą one m.in. możliwości przeprowadzenia czynności kontrolnych z użyciem dronów.

Projekt przewiduje też możliwość wydawania przez wojewódzki inspektorat ochrony środowiska w trakcie kontroli decyzji wstrzymującej działalność stwarzającą zagrożenie zdrowia lub życia ludzi albo zagrożenie zniszczenia środowiska - w rygorze natychmiastowej wykonalności.

Zaproponowano również wprowadzenie możliwości prowadzenia czynności rozpoznawczych na potrzeby wykrywania nielegalnych praktyk dotyczących środowiska, w tym gospodarowania odpadami.

Ponadto wprowadzenie zostaną procedury postępowania z zatrzymywanymi pojazdami transportującymi odpady z naruszeniem przepisów i dalszego sposobu postępowania z odpadami. Inspektorom IOŚ zostanie zapewniona pomoc innych organów kontroli lub Policji w toku wykonywania czynności kontrolnych.

Projektowane zmiany obejmą też kwestie monitoringu środowiska. W strukturze GIOŚ zostanie powołane centralne laboratorium badawcze z wyspecjalizowanymi oddziałami działającymi podadregionalnie, co pozwoli na optymalizację i elastyczność w prowadzeniu badań monitoringowych i wykonywaniu pomiarów i analiz na potrzeby prowadzonych czynności kontrolnych.

Zob. też prezentację na temat planowanych zmian (plik .pdf, 375 kB).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl