Inicjatywa dla różnorodności w Europie

Sąd Unii Europejskiej 24 września 2019 r. wydał wyrok w sprawie T-391/17 - Rumunia przeciwko Komisja Europejska. Sąd Unii Europejskiej utrzymał w mocy decyzję Komisji w sprawie rejestracji propozycji europejskiej inicjatywy obywatelskiej „Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe”. Propozycja wchodzi w zakres kompetencji Komisji, która wystarczająco uzasadniła swoją decyzję.

Czego dotyczyła sprawa?

Zgodnie z traktatem UE w ramach europejskiej inicjatywy europejskiej (zwanej dalej „EIO”) obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, pochodzący z co najmniej jednej czwartej państw członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji o przedłożenie prawodawcy Unii wniosku o przyjęcie aktu prawnego w celu wprowadzenia w życie traktatów.

Żeby rozpocząć zbieranie wymaganej liczby podpisów, organizatorzy EIO powinni dokonać jej rejestracji w rejestrze Komisji, która bada przedmiot tej inicjatywy i jej cele.

Komisja może odmówić rejestracji EIO między innymi w wypadku, gdy przedmiot tej inicjatywy nie wchodzi w sposób oczywisty w zakres kompetencji Komisji.

W dniu 15 lipca 2013 r. komitet obywatelski przedstawił Komisji Europejskiej propozycję EIO zatytułowaną „Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe”. Celem tej inicjatywy było wezwanie Unii Europejskiej do polepszenia ochrony osób należących do mniejszości narodowych i językowych oraz wzmocnienia różnorodności kulturowej i językowej w Unii.

Decyzją z dnia 13 września 2013 r., Komisja oddaliła wniosek o rejestrację propozycji EIO ze względu na to, że wykraczał on w sposób oczywisty poza jej kompetencje (tj. decyzją Komisji C(2013) 5969 wersja ostateczna z dnia 13 września 2013 r. w sprawie odmowy rejestracji propozycji europejskiej inicjatywy obywatelskiej zatytułowanej „Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe”).

Organizatorzy europejskiej inicjatywy europejskiej zaskarżyli decyzję Komisji do Sądu Unii Europejskiej, który wyrokiem z dnia 3 lutego 2017 r.  (wyrok w sprawie T-646/13 - Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe przeciwko Komisja) stwierdził nieważność tejże decyzji ze względu na to, że uchybiła ona ciążącemu na Komisji obowiązkowi uzasadnienia.

W następstwie wyroku Sądu, decyzją z dnia 29 marca 2017 r. Komisja dokonała częściowej rejestracji rzeczonej EIO (zwaną dalej „zaskarżoną decyzją”, tj. decyzją Komisji (UE) z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie propozycji inicjatywy obywateli zatytułowanej „Minority SafePack – one million signatures for diversity in Europe”, Dz.U. 2007, L 92, s. 100). 

Rumunia wniosła do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji. Rumunia twierdziła w szczególności, że Komisja popełniła błąd w ocenie, gdy uznała, że wnioski dotyczące aktów prawnych „nie wykraczały w sposób oczywisty poza” kompetencje Komisji w zakresie przedkładania wniosku dotyczącego aktu prawnego, oraz że decyzja Komisji nie została uzasadniona w sposób wystarczający.

Wyjaśnienia Sądu UE

W wydanym  24 września 2019 r. wyroku Sąd oddalił skargę wniesioną przez Rumunię przeciwko Komisji.

Po pierwsze, w odniesieniu do zakresu kompetencji Komisji, Sąd przypomniał, że EIO ma na celu w szczególności zachęcenie obywateli do udziału w życiu demokratycznym i zwiększenie dostępności Unii.

W konsekwencji tylko w sytuacji, gdy propozycja EIO – w świetle jej przedmiotu i celów – wykracza w sposób oczywisty poza ramy kompetencji, na mocy których Komisja może przedstawić wniosek dotyczący aktu prawnego Unii, Komisja jest uprawniona do odmowy rejestracji tej propozycji na podstawie art. 4 ust. 2 lit. b) wskazanego rozporządzenia.

W tym kontekście Komisja musiała dokonać pierwszego zbadania informacji, którymi dysponowała, w celu dokonania oceny, czy propozycja EIO nie wykraczała w sposób oczywisty poza jej kompetencje. Następnie, w przypadku rejestracji propozycji, należało dokonać pełniejszego badania.

Sąd stwierdził, że akty prawne, których dotyczyła propozycja EIO przyczyniają się, z jednej strony, do zapewnienia przestrzegania praw osób należących do mniejszości, co stanowi wartość Unii, a z drugiej strony do poszanowania i wspierania różnorodności kulturowej i językowej w Unii, co stanowi cel, do którego dąży Unia.

W tym względzie Sąd zauważył, że wbrew twierdzeniom Rumunii, Komisja nie uznała w zaskarżonej decyzji ogólnej kompetencji Unii w tych dziedzinach, lecz jedynie, że owe wartości i cele Unii należy uwzględniać w ramach działań Unii w dziedzinach, których dotyczy propozycja EIO.

Sąd dodał, że skoro w dziedzinach kompetencji Unii Komisja jest upoważniona do przedkładania propozycji aktów prawnych uwzględniających wartości i cele będące przedmiotem propozycji EIO, to nic nie powinno stać na przeszkodzie przedstawianiu przez tę instytucji wniosków dotyczących konkretnych aktów, które – jak ma to miejsce w niniejszym przypadku – mają uzupełniać działania Unii w zakresie jej kompetencji, aby zapewnić poszanowanie wartości określonych w traktacie UE.

Sąd uznał również, że wbrew argumentacji Rumunii, poszczególne wnioski dotyczące odnośnych aktów prawnych mają przyczyniać się do realizacji celów ustanowionych w ramach działań Unii w danym zakresie kompetencji.

W tych okolicznościach Sąd stwierdził, że propozycja EIO „nie wykraczała w sposób oczywisty poza” kompetencje Komisji.

Po drugie, w odniesieniu do spoczywającego na Komisji obowiązku uzasadnienia, Sąd uznał, że Komisja przedstawiła w zaskarżonej decyzji okoliczności jej przyjęcia oraz że Rumunia była w stanie zbadać powody, na których opierała się zaskarżona decyzja. Sąd zauważył wreszcie, że decyzja Komisji w sposób wystarczający wskazywała powody, na których opierała się częściowa rejestracja propozycji EIO, a mianowicie zachęcenie obywateli do udziału w życiu demokratycznym i zwiększenie dostępności Unii.

Należy przy tym przypomnieć, iż odwołanie od orzeczenia Sądu UE, ograniczone do kwestii prawnych, może zostać wniesione do Trybunału Sprawiedliwości UE w terminie dwóch miesięcy i dziesięciu dni od dnia zawiadomienia o tym orzeczeniu.

Celem skargi o stwierdzenie nieważności jest doprowadzenie do uznania za nieważne aktów instytucji Unii, które są sprzeczne z prawem Unii. Państwa członkowskie, instytucje unijne oraz jednostki mogą, pod pewnymi warunkami, wnieść skargę o stwierdzenie nieważności do Trybunału Sprawiedliwości lub Sądu. Jeżeli skarga jest zasadna, stwierdza się nieważność aktu. Instytucja, której to dotyczy, powinna zaradzić ewentualnej próżni prawnej spowodowanej nieważnością tego aktu.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl