Kogo dotyczy ustawa dezubekizacyjna?

Kogo objęto ustawą dezubekizacyjną, a kogo nie?

Resort spraw wewnętrznych poinformował, że ustawą obniżającą emerytury byłym funkcjonariuszom aparatu bezpieczeństwa objętych zostało 39 tys. osób. Obniżenie świadczeń nie jest decyzją represyjną. To przywracanie poczucia sprawiedliwości społecznej. Ustawa odbiera funkcjonariuszom aparatu bezpieczeństwa nienależne im przywileje.

Instytut Pamięci Narodowej przekazał do Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA ok 50 tys. informacji dotyczących osób, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. Części z tych osób tzw. ustawa dezubekizacyjna jednak nie dotyczy – ma na to wpływ zarówno zawieszenie wypłaty świadczenia, ustanie wypłaty z powodu zgonu emeryta lub rencisty, czy też utrata prawa do świadczenia. Przykładowo chodzi tu m.in. o wdowy po funkcjonariuszu pobierające świadczenia na dzieci, które stały się pełnoletnie.

Ustawą dezubekizacyjną objęci zostali funkcjonariusze, którzy pełnili służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Za służbę na rzecz totalitarnego państwa, uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ust. 1 ustawy. Za służbę na rzecz totalitarnego państwa ustawodawca uznał również służbę na etatach określonych w art. 13b ust. 2 pkt 1 tej ustawy oraz okresy odbywania szkolenia zawodowego i oddelegowania funkcjonariuszy do innych instytucji państwowych, o których mowa odpowiednio w art. 13b ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy.

Jednocześnie MSWiA przypomniało, że ustawa nie dotyczy byłych milicjantów, strażaków, sportowców na etatach milicyjnych czy lekarzy, a jedynie byłych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa.

Co wprowadziła nowa ustawa?

Nowe przepisy wprowadziły rozwiązania zapewniające zniesienie przywilejów emerytalnych, związanych z pracą w aparacie represji PRL. Spośród byłych funkcjonariuszy SB oraz pozostałych po nich rencistów rodzinnych najwyższe świadczenia, które były dotąd wciąż wypłacane sięgały nawet 19 tysięcy złotych. 103 osoby otrzymywały świadczenia w przedziale 9-12 tys. zł, 1.230 w przedziale 6-9 tysięcy złotych, a 11.679 w przedziale 3-6 tysięcy złotych.

Wypłacanie obniżonych świadczeń rozpoczęło się 1 października 2017 roku.

Nowa ustawa obniżyła procentowy wymiar emerytury z 0,7% do 0% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa w latach 1944-1990. Obniżeniu ulegnły także renty rodzinne i renty inwalidzkie.

Przepisy wprowadziły także maksymalne kwoty emerytur i rent:

• obniżona  emerytura nie będzie mogła przekraczać miesięcznej kwoty przeciętnej emerytury wypłaconej z ZUS (obliczonej za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego datę ogłoszenia ustawy);
• obniżona renta inwalidzka nie będzie mogła przekraczać miesięcznej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez ZUS;
• obniżona renta rodzinna nie będzie mogła przekraczać miesięcznej kwoty przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez ZUS.

Jak "wyłączyć się" spod działania ustawy?

Od decyzji ustalającej ponownie wysokość świadczeń w związku ze służbą na rzecz totalitarnego państwa, przysługuje prawo wniesienia odwołania do właściwego sądu, według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Złożenie odwołania nie wstrzymuje jednak wykonania decyzji.

Minister do spraw wewnętrznych może w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, wyłączyć stosowanie przepisów ustawy w stosunku do osób pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa ze względu na: krótkotrwałą służbę przed dniem 31 lipca 1990 r. oraz rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Do końca września br. do MSWiA wpłynęło około 3 tys. wniosków o wyłączenie z ustawy na podstawie art. 8a. Postępowania prowadzone są w oparciu o przepisy procedury administracyjnej. Wydanie rozstrzygnięcia w takiej sprawie wymaga przeprowadzenia szeregu czynności wyjaśniających. Są one konieczne do zgromadzenia niezbędnego materiału dowodowego. Konieczne jest wystąpienie MSWiA do odpowiednich instytucji (między innymi do  Zakładu Emerytalno-Rentowego czy IPN). Niezbędne jest również wystąpienie do formacji, w których strona pełniła służbę, lub ich następców prawnych, z prośbą o weryfikację okresów służby pod kątem przedstawionego ustawowego wymogu dotyczącego rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Przypominamy, że w toku prac nad ustawą pojawiały się głosy, aby obniżyć świadczenia byłych funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa do minimalnych. Ostatecznie zostały one obniżone do wysokości średnich emerytur Polaków.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl