Łatwiejsze zaprzeczenie ojcostwa

W reakcji na wyrok Trybunału Konstytucyjnego prawodawca znowelizował kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dzięki zmianom termin wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa będzie liczony od daty, w której pełnoletnie dziecko dowiedziało się o swoim rzeczywistym pochodzeniu. Dotychczasowe przepisy ograniczały to prawo do trzech lat od osiągnięcia pełnoletności. Wypełnieniem orzeczenia Trybunału jest także uchwalona przez Izbę nowelizacja prawa oświatowego, zawierająca przepisy określające sposób obliczenia kosztów przejazdu dziecka niepełnosprawnego i jego rodzica do szkoły lub przedszkola, które są zwracane rodzicom.

Co przewiduje ustawa z dnia  16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy  oraz niektórych innych ustaw? 

Nowelizacja dostosowuje prawo do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2018 r. (sygn. SK 18/17). Ustawa z dnia 16 października 2019 r. (dalej: ustawa nowelizująca) stanowi więc wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2018 r. (sygn. akt SK 18/17), w którym stwierdzono, że art. 70 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682) w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że nie pochodzi od męża matki, jest niezgodny z art. 30 w związku z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. 

W nowelizacji bieg 3-letniego terminu wytoczenia przez dziecko powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa albo ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa został określony w tak jak w wypadku zaprzeczenia ojcostwa. Termin 3-letni będzie liczony od osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, chyba że o rozbieżności między ustaloną prawnie więzią a więzią biologiczną dziecko dowie się dopiero po osiągnięciu pełnoletności, wtedy bieg terminu rozpocznie się od daty dowiedzenia się o tej okoliczności.

W następstwie wykonania powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, ustawa nowelizująca wprowadziła zatem w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2017 r. poz. 682, ze zm.; dalej: Kodeks rodzinny) zmianę dotychczasowego terminu zawitego określonego w art. 70 § 1 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”.

Zmiana sposobu liczenia terminu nastąpiła również w art. 61¹⁴ § 1 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”, oraz w art. 81 § 2 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Z żądaniem tym [tzn. powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez mężczyznę, który nie jest ojcem dziecka] dziecko może wystąpić po osiągnięciu pełnoletności w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od mężczyzny, który uznał ojcostwo. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”.

Ustawa nowelizująca wprowadziła w art. 61¹³ Kodeksu rodzinnego jednolity roczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa: przez matkę albo kobietę wpisaną w akcie urodzenia dziecka jako jego matka; termin biegnie od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka” (§ 1) oraz przez mężczyznę, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka; termin biegnie od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności” (§ 2).

Ustawa nowelizująca wprowadziła jednolity roczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa:

1. przez męża matki; termin biegnie od dnia, w którym mąż matki dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności” (art. 63 Kodeksu rodzinnego);
2. przez przedstawiciela ustawowego męża matki, jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w trakcie biegu terminu do wytoczenia powództwa; termin biegnie od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli – po upływie tego terminu – przedstawiciel dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki, termin biegnie od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności (art. 64 § 1 Kodeksu rodzinnego);
3. przez męża matki całkowicie ubezwłasnowolnionego – po uchyleniu ubezwłasnowolnienia, jeżeli przedstawiciel ustawowy nie wytoczył powództwa; termin biegnie od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli – po upływie tego terminu – mąż matki dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego, termin biegnie od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności (art. 64 § 2 Kodeksu rodzinnego);
4. przez męża matki, jeżeli zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony; termin biegnie od dnia ustania choroby lub zaburzeń (art. 65 Kodeksu rodzinnego);
5. przez matkę; termin biegnie od dnia, w którym matka dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od jej męża; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 69 § 1 Kodeksu rodzinnego).

Ustawa nowelizująca wprowadziła również ten sam termin w odniesieniu do uznania ojcostwa, stanowiąc, że jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność (art. 76 § 2 Kodeksu rodzinnego), a także w przypadku bezskuteczności uznania ojcostwa, stanowiąc, że mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi (art. 78 § 1 Kodeksu rodzinnego).

Ponadto nowelizacja wprowadza zmiany w ustawie: z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne oraz z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 2-4, które wchodzą w życie z dniem 7 listopada 2019 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl