Możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego po ułaskawieniu przez Prezydenta RP

Możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego w razie umorzenia postępowania z powodu zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego od każdego prawomocnego orzeczenia sądu w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej, a także dopuszczalność wniesienia i rozpoznania kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej są niezgodne z Konstytucją.

Wyrok TK dotyczący przepisów Kodeksu postępowania karnego

26 czerwca 2019 r.Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie (sygn. K 8/17) w sprawie z wniosku Prokuratora Generalnego dotyczącego konstytucyjności przepisów kodeksu postępowania karnego dopuszczających możliwość wniesienia i rozpoznania kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. Art. 523 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego w razie umorzenia postępowania z powodu zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
2. Art. 521 § 1 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego od każdego prawomocnego orzeczenia sądu w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
3. Art. 529 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim dopuszcza wniesienie i rozpoznanie kasacji na niekorzyść oskarżonego w sytuacji, gdy w kasacji zakwestionowano prawidłowość zastosowania aktu łaski przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

– są niezgodne z art. 139 zdanie pierwsze w związku z art. 10 Konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Wyjaśnienia TK

Trybunał stwierdził, że kwestionowane normy kodeksu postępowania karnego naruszyły przepisy dotyczące konstytucyjnego prawa łaski, w taki sposób, że dopuściły, by w systemie prawnym funkcjonowały normy wywodzone z tych przepisów, które umożliwiają poddanie prerogatywy Prezydenta RP sądowej kontroli.

Punktem odniesienia oceny zgodności zakwestionowanych przez wnioskodawcę norm kodeksu postępowania karnego Trybunał uczynił konstytucyjne prawo łaski ujęte jako prerogatywa Prezydenta RP, która nie może być modyfikowana:

1. przez władzę ustawodawczą i inne podmioty stanowiące prawo,
2. przez działalność władzy sądowniczej,
3. przez organy władzy wykonawczej.

TK potwierdził swoje dotychczasowe stanowisko dotyczące zakresu konstytucyjnego prawa łaski. Wyjaśnił, że akt abolicji indywidualnej nie jest nieuzasadnionym wkroczeniem w sferę zastrzeżoną dla władzy sądowniczej. Prezydent RP nie jest ani „najwyższym sędzią”, ani też w żadnej mierze nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości. Prezydent RP nie uchyla, ani nie zmienia, zapadłego wyroku pierwszej instancji, nie kwestionuje jego prawidłowości ani nie podważa poczynionych w nim ustaleń. Prezydent RP nie rozstrzyga o winie ani nie neguje zasadności skazania, nie zmienia również kwalifikacji prawnej zarzucanego czy przypisanego czynu. Abolicja indywidualna nie pozbawia sądów kompetencji w zakresie sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Nie w każdym wypadku sprawa musi zakończyć się prawomocnym wyrokiem.

Trybunał uznał, że jeśli sąd umarza postępowanie z powodu zastosowania przez Prezydenta RP aktu łaski (gdyż jest to ujemna przesłanka procesowa), to niekonstytucyjna jest norma dopuszczająca weryfikację tego rodzaju rozstrzygnięcia. Akt podkonstytucyjny nie może uprawniać innego organu do kształtowania treści prerogatywy Prezydenta RP określonej w Konstytucji. Kwestionowana norma narusza zasadę podziału władzy i stanowi nieuprawnioną ingerencją ustawodawcy w sferę władzy Prezydenta RP jako najwyższego reprezentanta państwa.

TK stwierdził, że możliwość wniesienia kasacji na niekorzyść oskarżonego na podstawie kwestionowanych przepisów kodeksu postępowania karnego, w sytuacji umorzenia postępowania z powodu aktu łaski Prezydenta RP, prowadzi do niedopuszczalnej kontroli kompetencji głowy państwa uregulowanych w Konstytucji.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl