Niższe opłaty dla komorników

Nowelizacja ustawy o komornikach sądowych i egzekucji zawiera korzystne dla obywateli zmiany w zasadach pobierania wynagrodzeń przez komorników – część opłat zostanie obniżona, a niektóre zostaną zniesione w ogóle – chodzi o stawki opłaty za opróżnienie lokalu mieszkalnego. 

Czemu mają służyć zmiany? 

Celem ustawy z dnia 29 września 2017 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 października 2015 r. (sygn. akt P 3/14), dotyczącego niezgodności przepisu art. 51 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

W przedmiotowym wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 51 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, zwanej dalej także „u.k.s.e.”, w zakresie, w jakim nie przewiduje odrębnej stawki opłaty stałej za opróżnienie lokalu mieszkalnego z rzeczy i osób w przypadku, gdy dłużnik po wezwaniu przez komornika dobrowolnie wykonał obowiązek w wyznaczonym terminie, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż zasadnicza koncepcja ustawy o komornikach sądowych i egzekucji wymaga uwzględnienia realnego, a nie czysto formalnie rozumianego, nakładu kosztów, czasu i wysiłku komornika, jako kryterium ustalania wysokości opłaty egzekucyjnej. Wynika to z konieczności ochrony praw majątkowych dłużnika przed nadmierną (nieproporcjonalną) ingerencją. 

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, regulacja wynikająca z art. 51 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest nieadekwatna do celów unormowania przez to, że nie stawia w korzystniejszej sytuacji dłużników, którzy dobrowolnie wykonują zobowiązania. Wiąże się to z tym, że jednakowa opłata stała z tytułu opróżnienia lokalu z rzeczy lub osób zostaje pobrana zarówno przy dobrowolnym, jak i przymusowym wykonaniu tego obowiązku.

W końcowym fragmencie uzasadnienia wydanego rozstrzygnięcia, Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że skutkiem wyroku powinna być refleksja ustawodawcy nad przeformułowaniem obecnie obowiązującego modelu poboru opłat stałych. Chodzi zwłaszcza o to, że w aktualnym stanie prawnym wierzyciel uiszcza taką opłatę w momencie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, a to, czy dłużnik wykona obowiązek dobrowolnie czy też konieczne będzie jego przymusowe wyegzekwowanie, okaże się dopiero później.

Mając na uwadze konieczność wykonania ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uchwalono ustawę o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, w której przewidziano dokonanie zmiany regulacji dotyczących egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Co przewiduje nowelizacja?

Realizując wskazania wynikające z ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w nowelizacji nie tylko wprowadzono swoiste preferencje w stosunku do dłużników, którzy bez zastosowania przymusu zdecydują się na wykonanie obowiązku mającego postać świadczenia niepieniężnego (oprócz opróżnienia lokalu z rzeczy lub osób, dotyczy to również obowiązku wydania rzeczy), co czyni zadość sentencji orzeczenia Trybunału, lecz przyjęto, że wszczęcie egzekucji świadczeń niepieniężnych uzależnione będzie nie od uiszczenia przez wierzyciela całej opłaty przewidzianej w danym przypadku, ale od wniesienia opłaty tymczasowej, ustalonej – w odniesieniu do wszystkich świadczeń niepieniężnych – na poziomie 10% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Taki sam mechanizm ma znajdować zastosowanie w razie wniosku wierzyciela o wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego (art. 1 pkt 1 ustawy, art. 49a u.k.s.e.).

Z kolei w dodawanym art. 49b u.k.s.e. (art. 1 pkt 2 ustawy) określony został sposób poboru tzw. opłaty uzupełniającej, w wysokości różnicy między opłatą ostateczną a uiszczoną przez wierzyciela opłatą tymczasową, którą, co do zasady, ma uiszczać już sam dłużnik (ust. 1), a jedynie w wypadku niecelowego wszczęcia egzekucji lub jej umorzenia na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego (niedokonanie przez wierzyciela czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania bądź też brak jego wniosku o podjęcie zawieszonej egzekucji), ciężar pokrycia opłaty uzupełniającej ma obciążać wierzyciela (ust. 2).

W nowym przepisie art. 49b ust. 3 u.k.s.e. zastrzeżono, że dłużnik, który wprawdzie dobrowolnie, jednak dopiero po wystosowaniu do niego wezwania przez komornika, wykona w wyznaczonym terminie (nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania) obowiązek objęty tytułem wykonawczym, będzie musiał ponieść opłatę ostateczną w wysokości 1/25 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Z kolei w sytuacji, gdy dłużnik dobrowolnie wykona obowiązek jeszcze przed doręczeniem mu wezwania, komornik nie pobierze opłaty. W obu tych przypadkach komornik będzie zobligowany do odpowiedniego rozliczenia opłaty tymczasowej uiszczonej przez wierzyciela (art. 49b ust. 5 u.k.s.e.).

Natomiast jeśli dłużnik dobrowolnie wykona obowiązek po wyznaczonym terminie, nie później niż 3 dni przed planowanym wykonaniem tytułu wykonawczego, uiszczona przez wierzyciela opłata tymczasowa staje się opłatą ostateczną.

Ponadto, uchwalona ustawa obniża dotychczasowe stawki opłat stałych:

• w przypadku egzekucji odebrania rzeczy - z 50% do 20% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 1 pkt 3 i 4, art. 51 ust. 1 pkt 4 u.k.s.e.), zaś 
• od wprowadzenia w posiadanie nieruchomości i usunięcia z niej ruchomości, wprowadzenia zarządcy w zarząd nieruchomości lub przedsiębiorstwa oraz wprowadzenia dozorcy w dozór nieruchomości, a także w przypadku opróżnienia lokalu z rzeczy lub osób - z 40% do 20% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (art. 1 pkt 4 lit. a, art. 51 ust. 1 pkt 1-3 u.k.s.e.).

Natomiast w pozostałych przypadkach wprowadzenia wierzyciela w posiadanie opłata stała wynosić będzie 15% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (dotąd było to 25%) – art. 1 pkt 5 ustawy, art. 54 u.k.s.e.

Uchwalona ustawa uchyla ponadto regulację art. 57 u.k.s.e., dotyczącą pobierania przez komornika opłaty stałej w wysokości 25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego za wszystkie czynności z udziałem Policji, Żandarmerii Wojskowej, wojskowych organów porządkowych, Straży Granicznej i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać? 

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli z dniem 28 października 2017 r.

Na mocy postanowień zawartych w przepisach przejściowych, ustawa zapewnia ww. wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 października 2015 r. (sygn. akt P 3/14) skuteczność od dnia 22 października 2015 r., a więc od dnia jego opublikowania w Dzienniku Ustaw. Zgodnie z art. 2 ustawy, uregulowania w niej zawarte będą stosowane bezpośrednio zarówno w tych sprawach, które będą się jeszcze toczyły w dacie wejścia w życie ustawy, jak i tam, gdzie egzekucja została już zakończona i zgodnie z art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego ustalono jej koszty, tyle że dokonano tego z uwzględnieniem niekonstytucyjnego rozwiązania. W tych ostatnich przypadkach stosowne rozliczenia będą mogły zostać przeprowadzone na wniosek wierzyciela lub dłużnika, który – w myśl art. 2 ust. 5 – powinien zostać zgłoszony w zawitym terminie roku od dnia wejścia w życie omawianej nowelizacji.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl