Nowe mechanizmy polityki rozwoju

Wzmocnienie zarządzania rozwojem Polski na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym to główny cel projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, który przyjęła Rada Ministrów.

- "Zmiany mają trzy cele. Po pierwsze, szykujemy grunt prawny pod nowe rozdanie unijnych funduszy. Po drugie, wpisujemy do ustawy nowe instrumenty polityki regionalnej, które wzmacniają pozycję samorządów lokalnych. Po trzecie, ściśle wiążemy planowanie społeczno-gospodarcze z przestrzennym" – powiedziała Małgorzata Jarosińska-Jedynak, minister funduszy i polityki regionalnej.

Nowelizacja ustawy wprowadza nowy system dokumentów strategicznych. Dokumenty, przygotowywane na krajowym, regionalnym i lokalnym poziomie zarządzania, będą ze sobą powiązane i spójne. Ich wzajemna integracja odnosić się będzie zarówno do treści, celów i obszarów strategicznej interwencji.

Zaproponowane zmiany ujednolicą i uporządkują dokumenty programowe, czyli Umowę Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym oraz strategie rozwoju. Dzięki temu zwiększy się efektywność programowania i realizacji rządowych strategii, polityk oraz programów.

Nowe przepisy będą również podstawą do przygotowania dokumentów niezbędnych do ubiegania się o środki europejskie w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027.

Koncepcja rozwoju kraju

Projekt ustawy zakłada odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Wprowadza się natomiast koncepcję rozwoju kraju jako dokumentu identyfikującego globalne trendy rozwojowe. Zakłada się lepsze ukierunkowanie dokumentów oraz realizujących je instrumentów sektorowych na obszary wymagające wsparcia - obszary strategicznej interwencji (OSI) wskazane w średniookresowej strategii rozwoju kraju (obecnie w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju). Wprowadza się również polityki publiczne pokazujące, w jaki sposób, w kontekście przyjętych celów rozwojowych kraju, realizowane będą cele w odniesieniu do danego sektora, dziedziny czy terytorium.

System zarządzania rozwojem kraju

Podstawowym celem rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw jest stworzenie skutecznego systemu zarządzania rozwojem kraju przez zintegrowanie planowania społeczno-gospodarczego i przestrzennego.

Zmiany prawa odnoszące się do zarządzania rozwojem kraju będą wprowadzane w dwóch etapach.

Etap I

• Na poziomie krajowym podstawowym dokumentem strategicznym dotyczącym rozwoju kraju będzie średniookresowa strategia rozwoju kraju (łącząca aspekty społeczne, gospodarcze i przestrzenne). Oznacza to odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju oraz koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
• Na poziomie regionalnym istotną zmianą będzie włączenie do strategii rozwoju województwa aspektów przestrzennych, i tym samym nadanie jej wiodącej roli w planowaniu działań rozwojowych w województwie (w zakresie społecznym, gospodarczym i przestrzennym).
• Konsekwencją tego będzie rezygnacja w przyszłości z obowiązku przygotowywania planów zagospodarowania przestrzennego województw (zmiany w tym zakresie zostaną wprowadzone w osobnej ustawie i planuje się, że wejdą w życie po 2025 r.).
• Na poziomie lokalnym wprowadzona będzie strategia rozwoju gminy oraz strategia rozwoju ponadlokalnego – jako dokumenty nieobowiązkowe (dokumenty te połączą ze sobą sferę społeczno-gospodarczą i przestrzenną).
• Dokumenty strategiczne oraz realizujące je instrumenty sektorowe zostaną ukierunkowane na obszary wymagające wsparcia – obszary strategicznej interwencji.
• Przewidziane jest też nowe podejście do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami – kontrakt programowy, kontrakt sektorowy i porozumienie terytorialne.
• Kontrakty będą mogły być zawierane między stroną rządową a samorządami. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu działań istotnych z punktu widzenia społeczności lokalnych (gminy, kilku gmin lub powiatu).
• Zmiany zaproponowane na tym etapie umożliwią też przygotowanie dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej na lata 2021-2027, tj. Umowy Partnerstwa i programów ją realizujących.

Etap II

• Na tym etapie ma być przygotowana nowa ustawa, w której kompleksowo zostaną uregulowane kwestie dotyczące polityki rozwoju i zaproponowane dalsze rozwiązania porządkujące planowanie, koordynację i realizację działań rozwojowych.
• Nowa ustawa wprowadzi zmiany związane z dokumentami planistycznymi na poziomie województwa (tj. uchylenie przepisów dotyczących przygotowywania planów zagospodarowania przestrzennego województw) oraz zmiany wynikające z reformy planowania przestrzennego na poziomie lokalnym.
• Nowa ustawa uporządkuje też kwestie związane z dokumentami przygotowywanymi na potrzeby kolejnych perspektyw finansowych Unii Europejskiej.

Co nowego w zarządzaniu na szczeblu regionalnym i lokalnym?

Na poziomie regionalnym istotą zmianą w ustawie jest zaproponowane połączenie programowania społeczno-gospodarczego, w większości przypadków uzależnionego od środków UE, z planowaniem przestrzennym. Jeden dokument – strategia rozwoju województwa – powinien określać, w jakim kierunku będzie rozwijać się dane województwo. Przestaną więc obowiązywać plany zagospodarowania przestrzennego województw, a strategie zostaną mocniej osadzone w problematyce związanej z rozwojem przestrzennym. Założono, że proponowane zmiany wejdą w życie dopiero po 2025 r., co umożliwi zakończenie prac nad trwającą obecnie aktualizacją strategii województw pod nowy okres programowania UE po 2020 r.

Na poziomie lokalnym wprowadza się strategię rozwoju gminy. Wiele samorządów przygotowywało tego typu strategie, niemniej jednak nie były one osadzone w przepisach prawnych. Zakłada się, że strategia będzie nieobligatoryjna – nie każda gmina ma potrzebę posiadania takiej strategii. Rozwiązanie to będzie wykorzystywane w przypadku większych ośrodków miejskich. Wprowadza się również strategię rozwoju ponadlokalnego. Możliwość przygotowania wspólnej strategii odpowiada na potrzebę planowania działań rozwojowych wykraczających (lub oddziałujących) poza granice administracyjne jednostki terytorialnej. Oba rozwiązania umożliwią przygotowanie dokumentów, stanowiących ramy strategiczne dla aplikowania o środki unijne.

Proponuje się nowe podejście do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami – kontrakt programowy, sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy powiązany zostanie z dofinansowaniem oraz warunkami wykorzystania środków UE, kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Oba rodzaje kontraktów będą zawierane pomiędzy stroną rządową a samorządami województw. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu).

Baza do wykorzystania funduszy UE w nowej perspektywie

Zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią również przygotowanie dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy UE na lata 2021-2027. Z jednej strony są to dokumenty stanowiące ramy strategiczne dla planowanych interwencji (tzw. strategie rozwoju przygotowywane na poziomie krajowym, w województwach oraz gminach). Z drugiej - tzw. dokumenty programowe związane bezpośrednio z aplikowaniem o środki UE po 2020 roku, czyli Umowa Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym.

Kiedy nowe rozwiązania mają wejść w życie?

Nowe rozwiązania zasadniczo mają obowiązywać po 3 miesiącach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl