Nowelizacja ws. egzekucji świadczeń alimentacyjnych

Prezydent Andrzej Duda podpisał rządową nowelizację zakładającą aktywizację dłużników alimentacyjnych, wyższe kary dla nieuczciwych pracodawców zatrudniających ich „na czarno”, a także podniesienie kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Zgodnie z szacunkami dzięki zmianom z funduszu będzie mogło skorzystać dodatkowe 60 tys. dzieci.

Jaki jest cel ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych?

Uchwalona ustawa ma na celu zapewnienie wzrostu ściągalności świadczeń alimentacyjnych należnych dzieciom oraz ściągalności należności budżetu państwa powstałych z tytułu wypłacania ze środków budżetu państwa świadczeń w zastępstwie nieuregulowanych świadczeń alimentacyjnych.

To fakt – ściągalność zobowiązań dłużników alimentacyjnych wobec Skarbu Państwa (z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego) wzrosła na przestrzeni ostatnich trzech lat o blisko 100% – z niecałych 13% w 2015 r. do 33% w 2018 r. To jednak wciąż za mało, dlatego konieczne są zmiany w prawie.

Jakie rozwiązania przewidziano?

Ustawa wprowadza w związku z powyższym rozwiązania służące poprawie przepływu informacji między odpowiednimi służbami i instytucjami a  komornikami sądowymi dotyczących dłużników alimentacyjnych, w tym informacji o podjęciu zatrudnienia przez dłużników alimentacyjnych. Wprowadzane rozwiązania dotyczą więc przede wszystkim doprecyzowania przepisów, które pozwolą na elektroniczną wymianę informacji. Możliwe ma być dzięki temu sprawniejsze ustalenie podjęcia pracy zarobkowej przez dłużników alimentacyjnych. Wprowadzono rozwiązania, dzięki którym komornicy sądowi będą mogli sprawniej otrzymywać z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych informacje o dochodach uzyskiwanych przez dłużników alimentacyjnych. W jaki sposób? Komornicy będą uzyskiwali te informacje drogą elektroniczną i nieodpłatnie – z comiesięczną aktualizacją w przypadku zmian. 

Ustawa wprowadza w tym celu zmiany w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dodając regulacje zobowiązujące Zakład Ubezpieczeń Społecznych do udostępniania w drodze elektronicznej komornikom sądowym określonych w ustawie danych ubezpieczonego będącego dłużnikiem uchylającym się od zobowiązań alimentacyjnych oraz danych dotyczących płatników składek takich ubezpieczonych. Ma to umożliwić sprawną egzekucję świadczeń alimentacyjnych, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów. Ponadto w razie zmiany danych podlegających udostępnieniu Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie udostępniał komornikom sądowym w drodze elektronicznej zmienione dane. Z kolei komornik sądowy będzie zobowiązany do bieżącego informowania w drodze elektronicznej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zaprzestaniu prowadzenia egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz do potwierdzania nie rzadziej niż co 6 miesięcy o dalszym prowadzeniu egzekucji takich świadczeń.

Nowelizacja wprowadza też zmiany w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy polegające na dodaniu obowiązku udostępniania przez podmiot dozorujący komornikom sądowym oraz Państwowej Inspekcji Pracy danych o miejscu przebywania dłużników alimentacyjnych objętych karą związaną z dozorem elektronicznym.

Nowelizacja w sprawie egzekucji świadczeń alimentacyjnych zakłada m.in. podniesienie od 1 października 2019 r. kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego z 725 do 800 zł. Jak przewidują autorzy nowych rozwiązań, dzięki tej zmianie z funduszu będzie mogło korzystać dodatkowe 60 tys. dzieci. W tym celu nowelizacja dokonuje zmiany w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów wprowadzając podwyższenie wysokości kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przyjmując, iż świadczenia z funduszu alimentacyjnego będą przysługiwały, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 800 złotych. Zmiana ta będzie miała zastosowanie po raz pierwszy przy ustalaniu prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego na okres świadczeniowy rozpoczynający się od dnia 1 października 2019 r.

Dużą zmianą jest także nałożenie na organizatorów robót publicznych obowiązku zatrudniania w pierwszej kolejności dłużników alimentacyjnych. Ustawa przyjmuje tw tym celu zmiany w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadzając regulację, iż organizując roboty publiczne podmioty wskazane w ustawie są obowiązane zatrudniać w pierwszej kolejności bezrobotnych będących dłużnikami alimentacyjnymi.

Przyjęte zmiany wzmacniają także sankcje nakładane na pracodawców za nielegalne zatrudnianie pracowników będących dłużnikami alimentacyjnymi. Podniesiono wysokość grzywny dla  nieuczciwych pracodawców, którzy zatrudniają „na czarno” dłużników alimentacyjnych – od 1500 zł do 45 000 zł (do tej pory było to od 1000 zł do 30 000 zł). Rozwiązanie to zacznie działać wraz z uruchomieniem Krajowego Rejestru Zadłużonych.

W związku z powyższym uchwalona ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego polegające na:

• wprowadzeniu zasady, iż wolne od egzekucji jest jedynie 50% kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
• podwyższeniu wysokości grzywny wymierzanej przez komornika pracodawcy, który nie wykonuje obowiązków związanych z egzekucją świadczeń alimentacyjnych od zatrudnionego przez niego pracownika – z 2 000 do 5 000 złotych, przy czym grzywna taka będzie obligatoryjnie ponawiana w razie dalszego uchylania się przez pracodawcę od wykonywania powyższych obowiązków,
• podwyższeniu maksymalnej wysokości grzywny wymierzanej przez sąd przy egzekucji świadczeń niepieniężnych z 10 000 do 15 000 złotych.

Zmiany wprowadzono więc w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, przyjmując nową regulację, iż w razie nie potwierdzenia na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, gdy pracownik jest osobą wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i pracownik taki zalega ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące, pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu podlega karze grzywny od 1 500 do 45 000 złotych. Analogicznej karze grzywny będzie podlegał również ten kto, wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi wobec którego toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i pracownik taki zalega ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.

Dodatkowo organy egzekucyjne będą mogły prowadzić egzekucje z diet z tytułu podróży służbowych otrzymywanych przez dłużników alimentacyjnych (do 50% tych diet). Nowelizacja wprowadza zatem zmiany w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji polegające na wyłączeniu z ograniczenia egzekucji administracyjnej kwot otrzymywanych na pokrycie wydatków służbowych w sytuacji prowadzenia egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów. Ponadto wprowadzono zasadę, iż wolne od egzekucji administracyjnej jest jedynie 50% kwot diet otrzymanych na pokrycie wydatków służbowych (w tym kosztów podróży i wyjazdów) – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.

Ustawa przyjmuje również zmianę w ustawie z dnia 5 grudnia 2014 r. o Karcie Dużej Rodziny potwierdzając zasadę, iż prawo do posiadania Karty przysługuje dziecku bez ograniczeń wiekowych w przypadku dzieci legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

Kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać?

Ustawa wchodzi w życie z dniem po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 11 stycznia 2019 r., z wyjątkiem:

• zmian w ustawie Kodeks pracy, które wchodzą w życie z dniem 1 grudnia 2020 r.,
• zmian w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczących obowiązków ZUS związanych z udostępnianiem komornikom sądowym danych ubezpieczonych, które wchodzą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj. 28 grudnia 2019 r.
• zmiany w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, dotyczącej świadczeń  z funduszu alimentacyjnego, które wchodzą w życie z dniem 1 lipca 2019 r.,
• zmian w ustawie o Karcie Dużej Rodziny oraz w ustawie o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia (tj. z dniem 28 grudnia 2019 r.), z mocą od dnia 1 stycznia 2019 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl