Określenie ustalenia podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego na rok 2023

8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał sprawę połączonych wniosków Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa dotyczących zasad ustalania podstawy wynagrodzenia sędziowskiego w 2023 roku.  

Wyrok TK

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. Art. 8 oraz art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2666), jest niezgodny z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Art. 7 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2666) jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Czego dotyczyła sprawa?

Sprawa (sygn. akt K 1/23) dotyczyła art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (ustawy okołobudżetowej na 2023 r.) We wskazanych przepisach wprowadzono odstępstwo od zasad kształtowania podstawy wynagrodzeń sędziowskich. Zrezygnowano z uregulowanego w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów Trybunału Konstytucyjnego odwołania się do przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego i ustalono, że w 2023 r. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów sądów powszechnych (odpowiednio wojewódzkich sądów administracyjnych i sądów wojskowych), sędziów Sądu Najwyższego (odpowiednio Naczelnego Sądu Administracyjnego) oraz Trybunału Konstytucyjnego stanowi kwota w wysokości 5444,42 zł. Odstępstwa od ogólnego sposobu obliczania wynagrodzenia sędziów zostały wprowadzone również w 2021 r. i 2022 r. W 2021 r. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego stanowiło przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale nie 2020 r., lecz 2019 r. W 2022 r. podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego stanowiło przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale nie 2021 lecz 2020 r. powiększone o 26 zł.

Ocena TK

Kwestia wynagrodzenia sędziów oraz jego znaczenie z perspektywy konstytucyjnej zostały szczegółowo omówione przez Trybunał w wyroku z 12 grudnia 2012 r. o sygn. K 1/12. Trybunał w tamtym wyroku sformułował nieprzekraczalne „warunki brzegowe” wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków. Zasady wynagradzania sędziów muszą spełniać łącznie wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Zgodnie z jednym z warunków, wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość. Trybunał uznał, że ten warunek nie został spełniony. Rozwiązania unormowane w art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, ale także nie są nawet spójne co do poziomu wzrostu oraz charakteru podstawy z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. W ustawie okołobudżetowej na 2023 r. zrezygnowano bowiem w ogóle z nawiązania do poziomu przeciętnego wynagrodzenia, a podstawa została ustalona kwotowo. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl