Pracownik delegowany podlega ubezpieczeniom w miejscu pracy

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej 6 września 2018 r. wydał wyrok w sprawie C-527/16 - Alpenrind i in. Wynika z niego, że pracownik delegowany jest objęty systemem zabezpieczenia społecznego miejsca pracy, gdy zastępuje innego pracownika delegowanego, nawet jezeli pracownicy ci nie zostali oddelegowani przez tego samego pracodawcę. Jednak zaświadczenie A1 o przynależności pracownika do systemu zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego pochodzenia wiąże – dopóki nie zostanie ono wycofane bądź uznane za nieważne przez to państwo – zarówno instytucje zabezpieczenia społecznego, jak i sądy państwa członkowskiego, w którym praca jest wykonywana, z wyjątkiem przypadków oszustwa lub nadużycia.

Czego dotyczyła sprawa?

Spółka austriacka Alpenrind prowadzi w Salzburgu rzeźnię. W latach 2012–2014 Alpenrind zajmował się tam rozbiorem i pakowaniem mięsa za pośrednictwem pracowników delegowanych do pracy w Austrii przez węgierską spółkę Martimpex. Przed tym okresem oraz po nim czynności te były wykonywane przez pracowników innej węgierskiej spółki, Martin-Meat. Dla około 250 pracowników oddelegowanych przez Martimpex od 1 lutego 2012 r. do 13 grudnia 2013 r. węgierska instytucja zabezpieczenia społecznego wydała – częściowo z mocą wsteczną i częściowo w przypadkach, w których austriacka instytucja zabezpieczenia społecznego (tj. Salzburger Gebietskrankenkasse - regionalna kasa chorych kraju związkowego Salzburg) stwierdziła już podleganie danych pracowników obowiązkowemu ubezpieczeniu w Austrii – zaświadczenia A1 (uprzednio było to zaświadczenie E-101) o zastosowaniu węgierskiego systemu zabezpieczenia społecznego. Decyzja austriackiej instytucji zabezpieczenia społecznego ustalająca podleganie pracowników obowiązkowemu ubezpieczeniu austriackiemu została zakwestionowana przed sądami austriackimi.

W tym kontekście Verwaltungsgerichtshof (trybunał administracyjny, Austria) zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości o uściślenie zasad Unii dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w szczególności w odniesieniu do mocy wiążącej zaświadczenia A1. Do Verwaltungsgerichtshof został bowiem wniesiony środek odwoławczy przez Salzburger Gebietskrankenkasse i Bundesminister für Arbeit, Soziales und Konsumentenschut (austriackiego federalnego ministra pracy, spraw społecznych i ochrony konsumentów).

Należy przypomnieć, że kwestie te normuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. 2004, L 166, s. 1; sprostowanie Dz.U. 2013, L 188, s. 10), zmienione rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1244/2010 z dnia 9 grudnia 2010 r. (Dz.U. 2010, L 338, s. 35) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 (Dz.U. 2009, L 284, s. 1), zmienione rozporządzeniem nr 1244/2010 (Dz.U. 2010, L 338, s. 35).

Jakich wyjaśnień udzielił TSUE?

W swoim wyroku Trybunał orzekł, że zaświadczenie A1 wydane przez właściwą instytucję państwa członkowskiego (w omawianym przypadku Węgry) wiąże (z wyjątkiem przypadków oszustwa lub nadużycia, zob. wyrok Trybunału z dnia 6 lutego 2018 r. w sprawie C-359/16 - Altun i in.) zarówno instytucje zabezpieczenia społecznego, jak i sądy państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca (Austria) dopóty, dopóki zaświadczenie to nie zostanie wycofane lub uznane za nieważne przez państwo członkowskie, w którym zostało ono wydane (tj. Węgry, przy czym jest bezsporne, że rozpatrywane zaświadczenia nie zostały wycofane przez instytucję właściwą na Węgrzech ani nie zostały uznane za nieważne przez sądy węgierskie). Obowiązuje to nawet wtedy, gdy - jak w omawianym przypadku - właściwe organy dwóch państw członkowskich przedstawiły sprawę Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego, która uznała, że zaświadczenie to zostało wydane nieprawidłowo i że powinno zostać wycofane. TSUE zauważył w tym względzie, że rola komisji administracyjnej w tych ramach ogranicza się do pogodzenia rozbieżnych opinii właściwych organów państw członkowskich, które przedstawiły jej sprawę, a wnioski, do których ona dojdzie, mają charakter opinii.

Ponadto Trybunał stwierdził, że zaświadczenie A1 może mieć zastosowanie ze skutkiem wstecznym, nawet jeżeli w dniu wydania tego zaświadczenia istniała już decyzja właściwej instytucji państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca (Austria), stanowiąca, że dany pracownik powinien podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu tego państwa członkowskiego.

Ponadto TSUE orzekł, iż w przypadku gdy pracownik delegowany przez pracodawcę do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim zostaje zastąpiony innym pracownikiem delegowanym przez innego pracodawcę, ten ostatni pracownik nie może nadal podlegać ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym pracodawca normalnie prowadzi swoją działalność. W ramach ogólnej zasady pracownik podlega bowiem systemowi zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym pracuje, w szczególności po to, żeby jak najbardziej skutecznie zagwarantować równość traktowania wszystkich osób pracujących na terytorium tego państwa członkowskiego.

Tylko pod określonymi warunkami prawodawca Unii przewidział możliwość dalszego podlegania przez pracownika delegowanego systemowi zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym pracodawca normalnie prowadzi swą działalność. Prawodawca wykluczył jednak taką możliwość, gdy pracownik delegowany zastępuje inną osobę.

Według Trybunału, takie zastąpienie ma miejsce, gdy pracownik delegowany przez pracodawcę do wykonywania pracy w innym państwie członkowskim zostaje zastąpiony innym pracownikiem delegowanym przez innego pracodawcę. Okoliczność, że pracodawcy tych 2 pracowników mają siedziby w tym samym państwie członkowskim, lub fakt, że utrzymują oni ewentualne powiązania personalne lub organizacyjne, nie mają w tym względzie znaczenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl