Pracownikowi zatrudnionemu w sektorze prywatnym niekiedy można wypłacić mniejszy ryczałt noclegowy niż pracownikowi „budżetówki”

SN: Pracownikowi zatrudnionemu w sektorze prywatnym niekiedy wolno wypłacić mniejszy ryczałt noclegowy, niż pracownikowi „budżetówki”

W odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne 26 października 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmioosobowym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych podjął uchwałę (sygn. akt III PZP 2/17) o następującej treści:

„Ryczałt za nocleg w podróży służbowej kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym może zostać określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 77[5] § 3 k.p.) poniżej 25% limitu, o którym mowa w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.) oraz w § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167)”. 

Pogląd zaprezentowany w uchwale powiększonego składu Sądu Najwyższego oznacza zatem, iż zakładowe przepisy prawa pracy (układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania itp.), względnie postanowienia umowy o pracę, mogą - w odniesieniu do pracowników zatrudnionych poza sferą budżetową – kształtować wysokość należnych im ryczałtów noclegowych w sposób mniej korzystny, niż ten, który wynika z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy, mających bezpośrednie zastosowanie tylko do pracowników sfery budżetowej. Dopiero gdy ani zakładowe źródła prawa pracy, ani umowa o pracę, nie określają wysokości ryczałtu noclegowego przysługującego pracownikom „sektora prywatnego”, to wówczas takim osobom należy się ryczałt w wysokości analogicznej, jak w przypadku pracowników „budżetówki”, ustalony w przepisach wykonawczych do Kodeksu pracy, co wynika z art. 77[5] § 5 k.p.

Czego dotyczyła sprawa?

W powyższy sposób Sąd Najwyższy w składzie powiększonym rozpoznał następujące zagadnienie prawne przedstawione postanowieniem Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2017 r.: 

„Czy w przypadku gdy warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi - kierowcy zatrudnionemu w transporcie międzynarodowym (u innego pracodawcy niż państwowa lub samorządowa jednostka sfery budżetowej) zostały określone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 775 § 3 k.p.), pracownikowi - kierowcy, który dobowy odpoczynek wykorzystuje w pojeździe znajdującym się na postoju i wyposażonym w miejsce do spania (art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.), przysługują należności z tytułu ryczałtu za nocleg w podróży służbowej co najmniej w wysokości 25% limitu określonego w załączniku do rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. z 2002 r. Nr 236, poz. 1991 ze zm.), czy też ryczałt za nocleg w podróży służbowej takiego pracownika może być określony w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę poniżej 25% limitu określonego w załączniku do rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. (§ 9 ust. 2 rozporządzenia)?”.

Takie pytanie zostało sformułowane w związku z rozpoznawaniem przez Sąd Najwyższy (w składzie zwykłym) skargi kasacyjnej wniesionej przez pracodawcę (T. J.) od prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w N. wydanego w sprawie z powództwa pracownika (Z.W.) o zapłatę kwoty 26.468 zł tytułem diet oraz ryczałtów za noclegi w podróży służbowej.

W sprawie ustalono, że Z. W. był zatrudniony na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych w transporcie krajowym i międzynarodowym. U pozwanego pracodawcy obowiązuje regulamin wynagradzania, który określa należności przysługujące pracownikom z tytułu podróży służbowych. Zgodnie z jego zapisami, za każdą dobę zagranicznej podróży służbowej pracownikowi przysługuje dieta w wysokości 30,50 euro oraz ryczałt za nocleg w wysokości 13,50 euro. Z. W. został zapoznany z treścią regulaminu. W trakcie zatrudnienia pracownik, na polecenie pracodawcy, wykonywał regularne kursy na trasach międzynarodowych. Pracodawca nie zapewniał pracownikowi bezpłatnego noclegu w warunkach hotelowych (motelowych), w związku z czym Z. W. podczas wyjazdów zagranicznych nocował w kabinie samochodu. Gdyby przyjąć, że pracodawcę obowiązywały stawki ryczałtu noclegowego określone w rozporządzeniach wykonawczych do Kodeksu pracy, to pracownikowi za 291 nocy spędzonych w szoferce należałaby się ogółem kwota 22.148,23 zł, której mu nie wypłacono.

Sąd rejonowy zasądził na rzecz pracownika tę kwotę, a w pozostałym zakresie (w części dotyczącej wyrównania diet) oddalił powództwo. Sąd okręgowy podtrzymał w całości ustalenia faktyczne oraz argumentację prawną sądu rejonowego, wobec czego oddalił apelację pracodawcy wniesioną od wyroku sądu pierwszej instancji. W skardze kasacyjnej od wyroku sądu okręgowego pracodawca kwestionował m.in. stanowisko sądu drugiej instancji, wedle którego pracodawca spoza sfery budżetowej jest zobowiązany do wypłaty pracownikowi ryczałtu za nocleg w wysokości limitowanej przepisami wykonawczymi do Kodeksu pracy, niezależnie od faktycznych kosztów podróży poniesionych przez pracownika.

Rozpoznający tę skargę zwykły skład Sądu Najwyższego powziął istotne wątpliwości natury prawnej dotyczące problematyki związanej z ustaleniem wysokości ryczałtów za noclegi przysługujących pracownikom spoza „budżetówki” i dlatego postanowił je przedstawić do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl