Projekt ustawy wprowadzającej model SAN przyjęty przez rząd

Rząd zwiększa dostępność mieszkań na wynajem dla osób o niskich dochodach

Rada Ministrów przyjęła propozycję nowelizacji ustawy o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego oraz niektórych innych ustaw. Projekt zakłada m.in. wprowadzenie do systemu prawa modelu społecznych agencji najmu (SAN). Dzięki pośrednictwu spółek gminnych i organizacji społecznych, gmina będzie mogła zapewnić mieszkania na wynajem tym członkom wspólnoty samorządowej, którzy mają trudności z samodzielnym uzyskaniem mieszkania w warunkach rynkowych.

Rząd chce wprowadzić do obrotu prawnego model pośrednictwa pomiędzy właścicielami mieszkań a osobami fizycznymi, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwala na wynajem mieszkania na zasadach komercyjnych. Nowy model funkcjonować będzie w formule społecznej agencji najmu (SAN), popularnej w Europie Zachodniej. Propozycje rządu wychodzą naprzeciw potrzebom sektora najmu mieszkań, który został dotknięty skutkami pandemii COVID-19. Popyt na najem długoterminowy zmniejszył się m.in. w wyniku zamknięcia szkół wyższych, a krótkoterminowy – ze względu na ograniczenie ruchu turystycznego w związku z pandemią.

Celem rządu jest wykorzystanie – obserwowanej jako skutek COVID-19 – nadpodaży mieszkań na wynajem na cele społeczne. Społeczne agencje najmu specjalizują się w pozyskiwaniu mieszkań na rynku, głównie od osób fizycznych. Oferują długoletnią dzierżawę z gwarancją czynszu i mogą wynegocjować obniżenie stawki czynszu – jak wskazują doświadczenia zagraniczne – nawet o ok. 20 proc. Następnie mieszkania te mogą zostać wynajęte osobom, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwala na wynajem mieszkania na zasadach komercyjnych.

- "Proponowane rozwiązania przewidują narzędzia sprzyjające zaspokajaniu jednej z najważniejszych potrzeb każdego człowieka – potrzeby posiadania dachu nad głową – nawet w niełatwej sytuacji finansowej i w czasie pandemii. Oferując gminom nowe instrumenty, umożliwiające rozszerzenie oferty mieszkań dostępnych np. dla młodych ludzi zakładających rodziny, możemy przyczynić się również do stworzenia przyjaznej przestrzeni dla rozwoju rodziny i ograniczenia problemu demograficznego, a to chyba jedno z większych wyzwań stojących przed nami" – powiedział wicepremier, minister rozwoju, pracy i technologii Jarosław Gowin. - "Projektowany model SAN ma na celu łagodzenie niekorzystnego wpływu epidemii na rynek najmu. Społeczne agencje najmu to podmioty, które będą pośredniczyć pomiędzy właścicielami mieszkań na wynajem oraz osobami o średnich lub niższych dochodach, zainteresowanymi najmem" – mówił wiceminister rozwoju, pracy i technologii Anna Kornecka.

Dzięki gwarancji terminowego uiszczania czynszu, stabilnego użytkowania i utrzymania mieszkań w dobrym stanie technicznym oraz zwolnieniom podatkowym dla właścicieli z tytułu umowy z SAN, społeczne agencje najmu będą mogły wydzierżawiać mieszkania poniżej stawek rynkowych. Pozwoli im to na wynajmowanie tych mieszkań osobom, które znajdują się w trudniejszej sytuacji życiowej i nie mogą sobie pozwolić na samodzielny najem lub zakup mieszkania. Dodatkowo najemcy mieszkań od SAN będą mogli ubiegać się o dopłaty do czynszu w ramach programu Mieszkanie na Start.

Model SAN pozwoli gminom zwiększyć ofertę mieszkaniową na swoim terenie bez konieczności ponoszenia przez nie wydatków na budowę mieszkań. Nawiązanie przez samorząd współpracy z SAN umożliwi bowiem wykorzystanie w tym celu istniejących już  lokali, pozyskanych np. z komercyjnego rynku najmu. Działalność SAN może przyczynić się ponadto do zwiększenia bezpieczeństwa i stabilności obrotu mieszkaniami na wynajem, w tym, w kontekście wyzwań związanych z epidemią COVID-19 na rynku najmu krótkoterminowego oraz spadku liczby osób zainteresowanych najmem długoterminowym.

Istota rozwiązań zawartych w projekcie

Projekt ustawy zawiera rozwiązania mające na celu łagodzenie negatywnych konsekwencji epidemii COVID-19 dla rynku najmu mieszkaniowego.

Uzupełnia ponadto inne działania rządu ukierunkowane na rozwój sektora mieszkań dla osób o średnich i niższych dochodach oraz  pomoc najemcom mającym trudności z regularnym opłacaniem czynszu z powodu utraty części dochodów w związku z pandemią.

Projektowana ustawa określa w szczególności podmioty uprawnione do prowadzenia działalności SAN oraz zasady działania w tej formule. Zgodnie z projektem SAN-y będą specjalizować się w pozyskiwaniu mieszkań na rynku, głównie od osób fizycznych. Oferując długoletnią dzierżawę z gwarancją czynszu, będą mogły wynegocjować obniżenie stawki czynszu. Jak wskazują doświadczenia zagraniczne, obniżka może wynieść nawet ok. 20%.

Dodatkową zachętą dla właścicieli do wydzierżawiania lokali społecznej agencji najmu są zaproponowane w projekcie zwolnienia podatkowe, w tym zwolnienie z VAT.

Dzierżawione mieszkania będą mogły być wynajęte przez SAN osobom, których dochody lub sytuacja życiowa nie pozwalają na wynajem mieszkania na zasadach komercyjnych. Wiąże to SAN-y z realizacją polityki mieszkaniowej, szczególnie w skali lokalnej, stąd zawarte w projekcie ścisłe powiązanie działalności SAN z celami mieszkaniowymi samorządów gminnych oraz umożliwienie najemcom spełniającym ustawowe kryteria dochodowe ubiegania się o dopłaty do czynszu.

Na zasadach ogólnych SAN będą mogły rozszerzyć swoją działalność o usługi socjalne kierowane do najemców potrzebujących wsparcia w trudnej sytuacji życiowej lub stabilności niezbędnej do rozpoczęcia samodzielnego, dorosłego życia (wychowankowie pieczy zastępczej, młode rodziny).

Funkcjonowanie SAN będzie się zatem wiązać z szeregiem korzyści społecznych, przestrzennych i finansowych. Dzięki ich działalności nastąpi zwiększenie dostępności mieszkań bez konieczności ponoszenia przez władze publiczne wydatków na budowę nowych obiektów (wskutek użytkowania mieszkań istniejących), co przełoży się na lepsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury technicznej i społecznej. W konsekwencji zawierania wieloletnich umów z właścicielami mieszkań zwiększy się ponadto bezpieczeństwo i stabilność w ich używaniu, rozszerzy się tym samym oferta mieszkaniowa dla osób o niskich i średnich dochodach, dla których zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych na zasadach rynkowych stanowiłoby nadmierne obciążenie.

Nowe rozwiązania wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Społeczna agencja najmu

Społeczną agencją najmu będzie mógł zostać podmiot, który prowadzi dzierżawę lokali mieszkalnych lub budynków mieszkalnych jednorodzinnych od ich właścicieli. Chodzi także o wynajmowanie tych lokali lub budynków osobom fizycznym wskazanym przez gminę (spełniającym kryteria określone w uchwale rady gminy).

SAN będzie mogła utworzyć spółka, w której gmina dysponuje udziałem większościowym. Może być to także organizacja pozarządowa, jak stowarzyszenie lub fundacja, albo spółdzielnia socjalna, jako podmiot uprawniony do prowadzenia działalności pożytku publicznego.

Warunkiem prowadzenia społecznej agencji najmu będzie przeznaczanie całości dochodów na działalność statutową SAN.  

W projekcie określono zasady zawierania i wypowiedzenia umów między podmiotami zaangażowanymi w formułę najmu społecznego: gminą, SAN, właścicielem dzierżawionego lokalu/budynku oraz najemcą lokalu. Określono także zakres uchwały gminy, w której znajdować się będą m.in. kryteria uprawniające najemców do zawierania umów z SAN.

Wprowadzono także dodatkową zachętę dla właścicieli lokali do dzierżawienia ich SAN i obniżania wyjściowego czynszu dzierżawy. Dzierżawa nieruchomości na rzecz SAN będzie zwolniona z podatku VAT.

Natomiast najemcy SAN będą mogli korzystać z dopłat do czynszu w ramach rządowego programu Mieszkanie na Start.

Formuła SAN będzie stanowiła alternatywę dla budownictwa komunalnego i może przyczynić się do zmniejszenia kolejki osób oczekujących na najem mieszkania gminnego.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl