Ostrzejsze kary za handel dopalaczami i za ich posiadanie

Projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Rządowy projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej jest w Sejmie. Zaproponowano, że w trosce o zdrowie i bezpieczeństwo, szczególnie osób młodych, odpowiedzialność za posiadanie, handel i dystrybucję dopalaczy przejdzie z reżimu administracyjnego na reżim karny.

Ministerstwo Zdrowia przygotowało przepisy, które przewidują karę więzienia za posiadanie dopalaczy. Jak powiedział minister zdrowia Łukasz Szumowski: „Robimy to, co należało zrobić już dawno. Liczba zatruć dopalaczami utrzymuje się na poziomie ok. 300 miesięcznie, a wbrew powszechnej opinii, dopalacze nie są łagodniejszą formą narkotyków. Zatrucia nimi są często bardziej niebezpieczne niż „tradycyjnymi” narkotykami, a skutki zażywania nowych substancji są nieprzewidywalne”.

Celem przygotowanych zmian jest skuteczniejsze przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia publicznego przez nowe substancje psychoaktywne (chodzi o ograniczenie dostępu do tych substancji). W praktyce przygotowane rozwiązania są odpowiedzią na niewystarczającą skuteczność w walce z dopalaczami, których zażywanie może powodować zatrucia, a nawet śmierć. Po zmianach dopalacze będą traktowane na równi z narkotykami.

Odpowiedzialność karna

Jak podkreśliła Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, Józefa Szczurek-Żelazko: „Rząd postanowił, że dopalacze będą traktowane przez prawo na równi z narkotykami. Do tej pory za handel dopalaczami groziła jedynie kara finansowa, a przepisy w tym zakresie były nieskuteczne, gdyż karom podlegali tylko dystrybutorzy dopalaczy. Według znowelizowanych przepisów za samo posiadanie znacznych ilości dopalaczy będzie groziła kara nawet do trzech lat, a za handel nimi nawet do lat 12 więzienia”.

W związku z uznaniem „dopalaczy” za narkotyki, za ich posiadanie będą grozić takie same kary jak w przypadku narkotyków.

Za posiadanie znacznych ilości „dopalaczy” będzie zatem grozić kara do 3 lat więzienia, a handlarzom – nawet do 12 lat. Po wejściu w życie znowelizowanej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, do odpowiedzialności karnej zostaną pociągnięci także posiadacze substancji zabronionych (o działaniu psychoaktywnym). Groziła im będzie grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. W określonych okolicznościach, w przypadku gdy przedmiotem czynu będzie nieznaczna ilość dopalaczy przeznaczona na własny użytek, możliwe będzie umorzenie postępowania. Na podstawie dotychczasowych przepisów finansowo karano jedynie za dystrybucję „dopalaczy”. 

Nowa definicja

Zgodnie z nowelizacją ustawy, przemodelowana zostanie definicja "dopalaczy". Nastąpi „oderwanie” substancji psychoaktywnej od środka zastępczego. Substancja psychoaktywna ma znany wzór chemiczny, dlatego można się spodziewać, jak zadziała. I to ona właśnie trafi do wykazu nowych substancji, za posiadanie których będą stosowane kary jak za narkotyki.

Zmieni się więc definicja dopalacza – tj. nowej substancji psychoaktywnej i środka zastępczego.

Za posiadanie nowej substancji psychoaktywnej będą groziły kary, jak za narkotyki. Środek zastępczy – dopóki nie ustali się jego składu – zostanie objęty karą finansową. Dopiero w przypadku wyodrębnienia z niego substancji, która zostanie wpisana do wykazu Nowych Substancji Psychoaktywnych, za jego posiadanie będzie grozić odpowiedzialność karna. Wprowadzone regulacje obejmą nowe substancje psychoaktywne kontrolą analogiczną jak środki odurzające i substancje psychotropowe. Pozostawiona zostanie odpowiedzialność administracyjna w przypadku środków zastępczych. Oznacza to, że nadzór środkami zastępczymi nie zmieni się, i będą one podlegać analogicznym procedurom jak dotychczas.

Zrównanie list narkotyków i dopalaczy

W związku z szybkim tempem pojawiania się niebezpiecznych środków, zmieni się sposób aktualizacji substancji zakazanych. Przyspieszeniu ulegnie proces wpisywania nowych substancji na listę związków zakazanych. Od momentu wejścia w życie przepisów ustawy, wszystkie listy będą stanowiły załącznik do rozporządzenia, a nie do ustawy, co znacznie przyspieszy delegalizowanie kolejnych dopalaczy.

Po zmianach proces wpisywania nowych substancji na listę związków zakazanych (wykaz Nowych Substancji Psychoaktywnych) będzie więc szybszy. Od wejścia nowych regulacji w życie, wszystkie listy związków zakazanych stanowić będą załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia, a nie do ustawy, co ułatwi ich aktualizację, a w efekcie przyspieszy delegalizację kolejnych „dopalaczy”.

Rejestr ofiar dopalaczy

W projekcie nowelizacji ustawy wpisano obowiązek zgłaszania Państwowej Inspekcji Sanitarnej przypadków zatruć środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną. 

Placówki, które podejrzewają pacjenta o stosowanie "dopalaczy" będą musiały zatem powiadomić o tym powiatowego inspektora sanitarnego. Obecnie nie ma takiego ustawowego obowiązku.

Jednocześnie informacje o osobach, które trafiły do szpitala z powodu zatrucia „dopalaczami”, trzeba będzie niezwłocznie przekazywać Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu (GIS) – obecnie takie dane zbiera konsultant krajowy w dziedzinie toksykologii we współpracy z GIS. 

Główny Inspektor Sanitarny będzie zobowiązany do sporządzenia raportu podsumowującego zgłoszenia z całej Polski do końca marca każdego roku. Obecnie zbieraniem takich danych zajmuje się konsultant krajowy w dziedzinie toksykologii, we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym.

Nowelizacja zakłada także utworzenie specjalnego rejestru zgonów i zatruć spowodowanych przez "dopalacze".

Nowe obowiązki związane z nowymi substancjami psychoaktywnymi

Jednocześnie w przypadku wykonywania działalności dotyczącej wytwarzania, przetwarzania, przerabiania, przywozu, wywozu, wewnątrzwspólnotowej dostawy lub wewnątrzwspólnotowego nabycia oraz wprowadzenia do obrotu nowej substancji psychoaktywnej – przedsiębiorcy prowadzący taką działalność, co do zasady, będą musieli uzyskać zezwolenie od Inspektora ds. Substancji Chemicznych. Przedsiębiorcę zobowiązano także do przekazywania inspektorowi do 31 marca  każdego roku informacji za rok poprzedni z prowadzonej działalności. Ma też prowadzić ewidencję nowych substancji psychoaktywnych (według dat ich nabycia lub wejścia w ich posiadanie) przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego. Przedsiębiorca będący odbiorcą nowej substancji psychoaktywnej ma sporządzać dla każdej transakcji deklarację jej zastosowania.

Pomoc dla uzależnionych

Nowe przepisy mają też zapewnić pomoc osobom uzależnionym od dopalaczy – dostaną oni takie samo wsparcie jak osoby uzależnione od narkotyków. Uzależnienie od nowych substancji psychoaktywnych będzie podlegało leczeniu i rehabilitacji, tak jak uzależnienie od narkotyków. Uzależnionym będzie przysługiwać terapia w różnych formach – od diagnozy psychiatrycznej i psychologicznej, poprzez terapię uzależnień i psychoterapię. Zależnie od stanu zdrowia będzie możliwe przyjęcie na oddział stacjonarny. Będą  to świadczenia z wykazu świadczeń gwarantowanych – koszyka psychiatrycznego i leczenia uzależnień.

Profilaktyka

Zaproponowano również regulacje, które uzupełniają przepisy dotyczące skuteczności profilaktyki narkomanii w środowisku szkolnym oraz minimalizowania ryzyka sięgania po różne środki i substancje psychoaktywne przez dzieci i młodzież w wieku szkolnym. Uzupełniono także przepisy dotyczące leczenia i rehabilitacji, bo z prowadzonych badań wynika, że nowe substancje psychoaktywne uzależniają. Ponadto zabroniona będzie reklama i promocja substancji psychotropowych, środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych.

Jednocześnie w związku z koniecznością ujednolicenia przepisów dotyczących szkoleń certyfikujących, przyjęto, że certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień będzie mogła otrzymać osoba, która ma tytuł zawodowy lekarza lub magistra pielęgniarstwa bądź jest magistrem po studiach na kierunkach: praca socjalna, psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia, resocjalizacja, zdrowie publiczne, nauki o rodzinie, teologia czy filozofia.

Od kiedy nowe regulacje mają obowiązywać?

Zakłada się, że ustawa wejdzie w życie 1 listopada 2018 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl