Przygotowania do deglomeracji i delokalizacji urzędów centralnych w Polsce

W Polsce jest 107 urzędów centralnych, tylko 14 z nich jest zlokalizowanych poza Warszawą. Co najmniej 31 urzędów centralnych potencjalnie mogłyby mieć swoją siedzibę poza Warszawą – takie wnioski płyną z raportu „Uwarunkowania delokalizacji centralnych urzędów w Polsce”, przygotowanego przez ekspertów na zlecenie Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. 

Program deglomeracji na podstawie raportu MPiT ws. deglomeracji i delokalizacji urzędów centralnych w Polsce

Głównymi beneficjentami programu deglomeracji mogą być 33 miasta, które ponad 20 lat temu utraciły status miast wojewódzkich. Miasta, do których przenoszone będą siedziby urzędów, powinny spełniać kryteria:

• efektywności (niższe koszty funkcjonowania, zapewnienie wykwalifikowanych kadr)
• spójności (priorytet dla miejsc z największą liczbą wyzwań rozwojowych). 

Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii dokonało analizy miast, w których w niedalekiej przyszłości, mogłyby funkcjonować wybrane urzędy państwowe. – "Do tej pory lokalizacja centralnych instytucji państwowych była prowadzona dość chaotycznie, nie wynikała z przemyślanej polityki państwa w tym zakresie. Tymczasem delokalizacja urzędów mogłaby stać się działaniem, które przyniesie szereg korzyści nie tylko miastom docelowym i jej mieszkańcom, ale także samej stolicy i całej administracji publicznej" – podkreśliła szefowa MPiT Jadwiga Emilewicz. 

W 1998 roku, wskutek reformy samorządowej, kilkadziesiąt miast które niegdyś były stolicami województw, do dziś utraciło wiele swoich funkcji (społecznych, kulturowych, gospodarczych etc.). Deglomeracja i związana z nią delokalizacja urzędów centralnych to dla nich szansa na ich stopniowe przywrócenie, na stworzenie dodatkowych miejsc pracy i zahamowanie procesu wyjazdu młodych ludzi z mniejszych ośrodków miejskich oraz wzrost ich konkurencyjności. 

- "Polska jest doskonałym państwem, które może zmienić swoją strukturę instytucjonalną z monocentrycznej na policentryczną. Aby centrum całej administracji nie była tylko Warszawa, a na znaczeniu zyskiwały także inne miasta" – przyznała minister Emilewicz. Podkreśla także, jak ważne w całym procesie delokalizacji jest zdobycie odpowiedniej wiedzy, która pozwoliłaby na możliwie „bezbolesne” przenosiny urzędów. – "W tym celu rekomendujemy stworzenie pilotażowego programu, który polegałby na przeniesieniu jednego z urzędów. Wnikliwa obserwacja i następnie ewaluacja tego procesu pozwoliłaby ustrzec się błędów przy zwiększaniu skali delokalizacji w przyszłości" – zauważyła minister Jadwiga Emilewicz.

- "W naszym raporcie pokazujemy, jak wygląda deglomeracja w innych państwach europejskich takich jak Estonia, Finlandia, Niemcy czy Wielka Brytania. Prezentujemy różne jurysdykcje i zarazem funkcjonalność tych rozwiązań. Przedstawiamy też wstępną analizę kilkudziesięciu polskich instytucji państwowych, które w opinii ekspertów mogłyby zostać z powodzeniem przeniesione na przykład do byłych miast wojewódzkich,  spełniając uprzednio kryteria deglomeracyjne" – podkreśliła  minister Jadwiga Emilewicz.

Materiały: Raport MPiT ws. deglomeracji i delokalizacji urzędów centralnych w Polsce

Które urzędy przenieść poza Warszawę?

Raport MPiT skupia się na centralnych organach administracji rządowej, które podlegają poszczególnym ministrom lub są przez nich nadzorowane. Wyłączone zostały z niego urzędy o mniejszym niż krajowy obszarze oddziaływania, uczelnie wyższe, instytuty badawcze, SSP oraz podmioty lecznicze. Autorzy raportu skoncentrowali się na tej części administracji, ponieważ posiada ona największy potencjał do przeprowadzenia procesu delokalizacji. W wyniku analizy opartej na kilku kryteriach wybrano 31 urzędów centralnych, które potencjalnie najbardziej nadają się do zmiany siedziby ze stolicy na jedno z byłych miast wojewódzkich. Są wśród nich m.in.:  Urząd Regulacji Energetyki, Centrum Projektów Polska Cyfrowa, Centralna Komisja Akredytacyjna, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Centrum Unijnych Projektów Transportowych, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa czy też Agencja Mienia Wojskowego. 

Które miasta skorzystają?

U podstaw projektu deglomeracji i delokalizacji urzędów centralnych leżą dwa fundamentalne dokumenty strategiczne dotyczące polityki przestrzennej Polski. Pierwszym jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, a drugim Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR). Oba określają główne cele działania: wzmacnianie konkurencyjności regionalnej oraz wspieranie spójności przestrzennej. Wpisuje się w nie również propozycja dekoncentracji administracji.

Zgodnie z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, funkcje o charakterze krajowym powinny pełnić:

• miasta o podstawowym znaczeniu dla struktury osadniczej: Warszawa, Kraków, Gdańsk-Gdynia, Wrocław, Poznań, Katowice – Aglomeracja Górnośląska, Łódź, Szczecin, Bydgoszcz z Toruniem i Lublin;
• pozostałe ośrodki wojewódzkie pełniące szereg funkcji krajowych: Białystok, Gorzów Wielkopolski, Kielce, Olsztyn, Opole, Rzeszów, Zielona Góra;
• ośrodki o znaczeniu regionalnym połączone węzłami z główną siecią osadniczą: Częstochowa, Radom, Bielsko-Biała, Rybnik, Płock, Elbląg, Wałbrzych, Włocławek, Tarnów, Kalisz z Ostrowem Wlkp., Koszalin, Legnica, Grudziądz, Słupsk. 

Z przeprowadzonej przez ekspertów analizy wynika, że do tej listy należałoby również dołączyć, liczące 75 tys. mieszkańców, Siedlce (najmniejsze analizowane miasto) oraz zespół Łomży i Ostrołęki, które powinny być rozważane jako ośrodki regionalne. Umiejscawianie urzędów w mniejszych ośrodkach miejskich spowodowałoby – zdaniem autorów raportu – zbytnie rozproszenie potencjału i nie byłoby spójne z polityką osadniczą państwa przedstawioną w najważniejszym dokumencie opisującym politykę przestrzenną.

Lista urzędów centralnych rekomendowanych do delokalizacji

Lista urzędów centralnych o najwyższych ocenach:

1. Urząd Regulacji Energetyki
2. Centrum Projektów Polska Cyfrowa
3. Centralna Komisja Egzaminacyjna
4. Urząd Komunikacji Elektronicznej 
5. Agencja Rezerw Materiałowych
6. Centrum Unijnych Projektów Transportowych.
7. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
8. Krajowy Zasób Nieruchomości
9. Polski Instytut Sztuki Filmowej
10. Urząd Zamówień Publicznych
11. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
12. Urząd Dozoru Technicznego
13. Biuro Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
14. Centrala Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
15. Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
16. Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa 
17. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
18. Agencja Mienia Wojskowego
19. Centralny Ośrodek Sportu
20. Polska Agencja Antydopingowa 
21. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
22. Państwowa Agencji Atomistyki
23. Biuro Nasiennictwa Leśnego
24. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe w Warszawie.
25. Główny Inspektor Farmaceutyczny
26. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia
27. Narodowe Centrum Krwi
28. Centrala Narodowego Fundusz Zdrowia
29. Komenda Główna Straży Granicznej
30. Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA
31. Szef Obrony Cywilnej Kraju 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl