Podstawy skargi na wyrok sądu odwoławczego

SN wyjaśnił rozbieżność w wykładni prawa w zakresie podstaw skargi na wyrok sądu odwoławczego

W dniu 22 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów po rozpoznaniu w Izbie Karnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. I KZP 1/19, podjął uchwałę następującej treści:

Określone w art. 539a § 3 k.p.k. podstawy skargi na wyrok kasatoryjny nie uprawniają – co do zasady - Sądu Najwyższego do badania naruszenia przez sąd drugiej instancji przepisów wyznaczających granice rozpoznania środka odwoławczego oraz granice możliwych następstw tego rozpoznania.

Czego dotyczył problem?

Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Prezesa Sądu Najwyższego w związku ze stwierdzoną rozbieżnością w wykładni prawa występująca w orzecznictwie Sądu Najwyższego:

„Czy podstawy skargi na wyrok sądu odwoławczego, określone w art. 539a § 3 k.p.k., umożliwiają badanie w postępowaniu skargowym tego, czy sąd odwoławczy wydając wyrok orzekał w granicach zaskarżenia, a w razie podniesienia zarzutów w środku odwoławczym – także w granicach tych zarzutów (art. 433 § 1, art. 434 § 1 k.p.k.), a jeżeli orzekał niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (art. 435, art. 440 k.p.k.) – to czy wyrokując nie naruszył przesłanek umożliwiających orzekanie w szerszym zakresie?”.

Argumenty SN

Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Najwyższy podniósł następujące argumenty.

Zgodnie z regulacją art. 536 k.p.k., która na podstawie art. 539f k.p.k. ma zastosowanie w postępowaniu skargowym, Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę, co do zasady, w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach określonych w art. 435 k.p.k. i art. 439 k.p.k.

W przepisie art. 539a § 3 k.p.k. ustawodawca określił zamknięty katalog podstaw do wnoszenia skargi na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego, określając, że skarga może być wniesiona wyłącznie z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 k.p.k. lub z powodu naruszenia art. 437 k.p.k., a dokładnie art. 437 § 2 zd. 2 k.p.k., który przesądza, iż uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji może nastąpić „wyłącznie” w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1, art. 454 lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Powyższe prowadzi do wniosku, że skoro przepis art. 539a § 3 k.p.k. określa podstawy skargi, a według treści art. 536 k.p.k., który stosuje się odpowiednio w postępowaniu skargowym w trybie art. 539f k.p.k., nie wolno wyjść, co do zasadny, poza granice podniesionych zarzutów, to Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do badania, czy sąd odwoławczy wykroczył poza granice rozpoznania sprawy.

Rezultat wykładni językowej, który jest w tym przedmiocie jasny, wspiera wykładnia systemowa i funkcjonalna. Uregulowana bowiem w Rozdziale 55a Kodeksu postępowania karnego skarga na wyrok sądu odwoławczego, jako nadzwyczajny środka zaskarżenia, ze swojej natury może zostać wniesiona na podstawie ściśle określonych przesłanek. Zbyt szerokie określenie podstaw jej wniesienia prowadziłoby do powtórnej kontroli odwoławczej przez badanie wystąpienia wszystkich względnych przyczyn odwoławczych z art. 438 k.p.k., co z kolei dałoby powód do twierdzenia o istnieniu w procedurze karnej de facto trzeciej instancji.

Jednocześnie Sąd Najwyższy uznał, że zaprezentowana argumentacja nie stoi na przeszkodzie podnoszenia w skardze zarzutów naruszenia przez sąd odwoławczy standardów rzetelnego procesu, które gwarantuje art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Skuteczność skargi będzie wówczas uzależniona od powiązania tych uchybień z perspektywą przeprowadzenia na nowo przez sąd pierwszej instancji przewodu w całości, zgodnie z treścią art. 437 § 2 zd. 2 in fine k.p.k.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl