Rynek urządzeń grzewczych pod lupą inspekcji

Ograniczenie importu oraz kary za wprowadzanie na polski rynek tzw. „kopciuchów”, czyli kotłów na paliwo stałe, które nie spełniają wymogów - taki ma być efekt noweli Prawo ochrony środowiska, którą podpisał prezydent Andrzej Duda. W egzekwowaniu nowych przepisów pomoże Inspekcja Handlowa wzmocniona o dodatkowe uprawnienia. To kolejny ważny krok w walce ze smogiem. 

Czego dotyczą nowe przepisy?

Celem ustawy z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw jest poprawa jakości powietrza i ograniczenie tzw. niskiej emisji powstającej w wyniku spalania węgla w piecach domowych. Inspekcja Handlowa zyska konkretne uprawnienia w walce z handlem kotłami na paliwo stałe, które nie spełniają wymogów, a za wprowadzanie na polski rynek tzw. kopciuchów będą grozić kary – to główne założenia nowelizacji ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o inspekcji handlowej. 

Nowelizacja POŚ uzupełnia istniejący system wymagań dla kotłów na paliwo stałe, wprowadzanych do obrotu na terenie Polski. Jej celem jest też wzmocnienie uprawnień organów Inspekcji Handlowej do kontroli przestrzegania przepisów dotyczących wprowadzanych do obrotu urządzeń grzewczych, a także wprowadzenie narzędzi umożliwiających ograniczenie importu kotłów niespełniających wymogów, z uwagi na istotny wpływ emisji zanieczyszczeń z tego typu urządzeń na zdrowie mieszkańców kraju.

Nowelizacja ma na celu uszczelnienie rynku, tak by do konsumentów nie trafiały pozaklasowe, nieekologiczne kotły grzewcze. Zawarta w nowelizacji definicja „wprowadzania do obrotu” ma wyeliminować możliwość sprowadzania do Polski nieekologicznych kotłów z innych państw UE, Turcji i państw EFTA. Uregulowania ograniczające swobodny przepływ towarów w UE są zgodne z przepisami wspólnotowymi, dopuszczającymi zakazy lub ograniczenia przywozowe, wywozowe lub tranzytowe, uzasadnione względami m.in. bezpieczeństwa publicznego czy ochrony zdrowia i życia ludzi.

Nowe przepisy mają też wzmocnić system kontroli sprzedawanych kotłów grzewczych. Inspekcja Handlowa ma skuteczniej kontrolować przestrzeganie przepisów dotyczących urządzeń wprowadzanych do obrotu, będzie mogła badać, czy kotły są zgodne z wymaganiami, sprawdzać dokumentację, świadectwa, certyfikaty itp.

Na czym polega problem?

Szacuje się, że na polski rynek trafia około 200–250 tys. kotłów na paliwa stałe rocznie. Dokładnych danych brakuje, ze względu na duże rozproszenie rynku i „szarą strefę” w handlu takimi urządzeniami, którą ocenia się na 20-25 % rynku.

Od lipca 2018 r. obowiązuje rozporządzenie ws. wymagań dla kotłów na paliwa stałe, które w lutym zostało dodatkowo uszczelnione w drodze nowelizacji.

- Z obserwacji rynku kotłów na paliwo stałe wynika, że ciągle w sprzedaży stacjonarnej i internetowej dostępne są urządzenia niespełniające wymagań rozporządzenia. Co więcej, stanowią one znaczny odsetek ofert. Wciąż mamy zatem do czynienia z obchodzeniem istniejących przepisów. Chcemy to zmienić – powiedziała minister Jadwiga Emilewicz.

- "Z obserwacji rynku kotłów na paliwo stałe wynika, że sprzedawcy nadal oferują urządzenia niespełniające wymagań rozporządzenia. Nowelizacja ustawy pozwoli istotnie ograniczyć to zjawisko" – wskazała minister.

Jakie zmiany wprowadza nowelizacja?

Nowelizacja precyzyjnie wskazuje instytucje uprawnione do przeprowadzenia kontroli podmiotów wprowadzających do obrotu kotły na paliwo stałe. Zgodnie z przedmiotową ustawą, instytucją obowiązaną do przeprowadzenia kontroli podmiotów wprowadzających do obrotu kotły na paliwo stałe będzie Inspekcja Handlowa. Sprawdzane będą m.in.: zgodność urządzeń z wymaganiami, w tym poprzez badania laboratoryjne kotłów, posiadanie odpowiedniej dokumentacji, świadectw, certyfikatów itp. Nowelizacja pozwoli także organom inspekcji na ograniczenie wprowadzania urządzeń do obrotu i - w przypadku wykrytych nieprawidłowości - nakładanie kar pieniężnych. Zmiany mają na celu zapewnienie instytucjom kontrolnym odpowiednich środków finansowych na przeprowadzanie laboratoryjnej weryfikacji spełniania wymagań przez urządzenia.

- "Uszczelnienie systemu kontroli ma również ograniczyć nieuczciwą konkurencję, która reklamuje urządzenia wysokoemisyjne jako niskoemisyjne, posługując się fałszywymi świadectwami jakości kotłów lub sprzedając kotły bezklasowe pod innymi nazwami" – poinformowała szefowa MPiT.

Od 1 lipca 2018 r. w Polsce nie można wprowadzać na rynek gorszych niż 5. klasy emisyjnej domowych kotłów grzewczych na paliwo stałe.

Przedmiotową ustawą wprowadzono więc przepisy umożliwiające nałożenie administracyjnych kar pieniężnych za naruszenie zakazu wprowadzania do obrotu kotłów na paliwo stałe niespełniających wymagań, określonych w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe. Kary mają wynosić od 10 tys. zł do 5% przychodu przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Kara za wprowadzanie na rynek pozaklasowych kotłów będzie zatem wynosiła do 5% przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym, ale nie mniej niż 10 tys. zł. Jeżeli przedsiębiorca nie osiągnął w poprzednim roku przychodu, kara wynosić będzie 10 tys. zł.  Zgodnie z ustawą, karę pieniężną będzie wymierzał, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej właściwy ze względu na miejsce przeprowadzenia kontroli. 

Dodatkowo nowa regulacja pozwoli ograniczyć import z innych krajów Unii Europejskiej, Turcji i państw EFTA (będących stroną umowy o Europejskich Obszarach Gospodarczych) kotłów, które nie spełniają polskich wymogów. Umożliwi to skuteczne zwalczanie nadużyć, a producenci z tych krajów będą podlegać krajowym wymaganiom. Wprowadzane regulacje umożliwiają więc odstąpienie od wyrażonej w art. 171b ustawy – Prawo ochrony środowiska - zasady swobodnego przepływu towarów, która w dotychczasowym brzmieniu przepisów miała charakter bezwzględnie obowiązujący. Wprowadzone przedmiotową ustawą przepisy wskazują konkretny produkt (tj. kotły na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej nie większej niż 500 kW), do których nie będzie stosowana zasada swobodnego przepływu towarów, wskazując jednocześnie przesłanki takiego odstąpienia, którymi są potrzeba ograniczania negatywnego wpływu na środowisko oraz zdrowie i życie ludzi. Oznacza to, że zakazane będzie wprowadzanie na polski rynek kotłów niespełniających krajowych wymogów emisyjności wyprodukowanych lub dopuszczonych do obrotu w innych krajach Unii Europejskiej, w Turcji lub zgodnie z prawem wyprodukowanych w państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG).

Nowelizacja wprowadzi też zmiany, które mają na celu ograniczanie emisji zanieczyszczeń i promowania energetyki z OZE.

Pierwsza z nich - w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych - rozszerza zwolnienie z PIT dla dotacji ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dotąd zwolnione z PIT było tylko dofinansowanie w programie „Czyste Powietrze”. Teraz będzie obejmować także inne programy skierowane do osób fizycznych, w tym program rozwoju fotowoltaiki „Mój Prąd”. Będzie to dodatkowy impuls dla rozwoju inwestycji w przydomowe instalacje fotowoltaiczne.

Kolejna - w ustawie Prawo energetyczne i ustawie Prawo budowlane - zapewni instalowanie w nowych budynkach wyłącznie takich źródeł ogrzewania, których używanie nie prowadzi do emisji zanieczyszczeń powietrza. Takimi niskoemisyjnymi źródłami ogrzewania są m.in. ciepło systemowe, które w wielu krajach Europy jest podstawowym źródłem ogrzewania budynków.

Ponadto dzięki zmianie w  ustawie o podatku od towarów i usług, dostawa i budowa mikroinstalacji OZE, która ma zapewnić energię dla tego budynku lub jego części, będą objęte jednolitą, obniżoną stawką VAT (8% wobec dotychczasowych 23%).

Wszystkie ww. zmiany wpisują się w cel nowelizacji, czyli poprawę jakości powietrza w Polsce oraz rozwój rozproszonej energetyki z OZE.

Kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1  pkt 3 w zakresie art. 172a pkt 1 oraz art. 3 i art. 4, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia   2020 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl