Zasądzenie zobowiązania z weksla wymaga zbadania klauzul niedozwolonych w umowie

25 listopada 2020 r. Sąd Najwyższy orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od wydanego przez Sąd Okręgowy wyroku zasądzającego kwotę wynikającą ze zobowiązania wekslowego. Wyrok Sądu Okręgowego został uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia.

Czego dotyczy sprawa?

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy na skutek apelacji powoda zmienił wyrok Sądu Rejonowego oddalający powództwo o zapłatę kwoty wynikającej z zobowiązania wekslowego i zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę świadczenia wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwrot kosztów procesu w obu instancjach. Rozstrzygnięcie zapadło w związku z faktem, że roszczenie było dochodzone w oparciu o weksel, tymczasem sąd pierwszej instancji oddalił wniosek o wydanie nakazu zapłaty, powziął bowiem wątpliwości m.in. co tego, czy umowa pożyczki zawartej pomiędzy powódką i pozwaną jako konsumentem nie zawierała niewiążących klauzul niedozwolonych.

Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie zasad konstytucyjnych: ochrony godności człowieka (art. 30) oraz ochrony konsumentów (art. 76), jak również rażące naruszenie prawa procesowego, tj. art. 378 § 1 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c., przez ich niewłaściwe zastosowanie, wskazując jednocześnie, że uchylenie wyroku jest konieczne dla zapewnienia poszanowania zasady demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2).

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego od wyroku zasądzającego kwotę wynikającą z zobowiązania wekslowego

Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę nadzwyczajną (sygn. akt I NSNc 57/20), nie dopatrzył się rażącego naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa procesowego (art. 378 § 1 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c.), ani nie doszukał się naruszenia godności człowieka chronionej przez art. 30 Konstytucji. Uznał natomiast, że Sąd Okręgowy wydając w dniu 15 stycznia 2018 r., wyrok zmieniający wyrok sadu pierwszej instancji naruszył konstytucyjną zasadę ochrony konsumentów (art. 76 Konstytucji) nie zapewniając pozwanej ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, która wynika z Dyrektywy 93/13/EWG.

Uwzględniając wykładnię art. 76 Konstytucji dokonywaną przez Trybunał Konstytucyjny oraz wykładnię Dyrektywy 93/13, której dokonał TSUE w orzeczeniach w sprawie C – 176/17 oraz w sprawie C-495/19, Sąd Najwyższy uznał, że sąd okręgowy rozpoznający apelację wniesioną przez stronę powodową od wyroku zaocznego wydanego przez sąd rejonowy na korzyść konsumenta po rozpoznaniu powództwa o wydanie nakazu zapłaty z weksla stanowiącego zabezpieczenie zapłaty wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt konsumencki, nie może pominąć unormowań prawa konsumenckiego, procedując jedynie na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które nie pozwalają brać pod uwagę z urzędu treści umowy. Jak wskazał Sąd Najwyższy, podstawą dla działań sądu w takich okolicznościach są zasadniczo przepisy Dyrektywy 93/13, które w świetle wyroku TSUE w sprawie C-495/19, stanowią właściwą przesłankę podjęcia inicjatywy dowodowej przez sąd w sprawie, w której przedsiębiorca dochodzi od konsumenta roszczenia z weksla in blanco stanowiącego zabezpieczenie umowy o kredyt konsumencki, gdy umowa i deklaracja wekslowa, nie zostały załączone do pozwu.

Sąd Najwyższy podkreślił, że w świetle art. 89 § 1 u.SN, ustaliwszy naruszenie art. 76 Konstytucji stanowiące podstawę szczegółową skargi, należy następnie dodatkowo dokonać oceny, czy uchylenie lub zmiana zaskarżonego orzeczenia sądu powszechnego jest w danym przypadku „konieczna dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej”. Ocena ta winna dokonywać się w sposób właściwy dla badania proporcjonalności działań organów władzy.

Jak zaznaczył Sąd Najwyższy, wyrażona w art. 2 Konstytucji zasada demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wymaga by organy państwa przeciwdziałały powiększaniu dysproporcji pomiędzy partnerami społecznymi. Tymczasem Sąd Okręgowy, orzekający w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, której obowiązkiem jest m.in. ochrona konsumentów, de facto wsparł swoim wyrokiem działania przedsiębiorcy nakierowane na wykorzystanie słabszej pozycji konsumenta.

Sąd Najwyższy uznał, że uchylenie tego wyroku jest proporcjonalnym środkiem pozwalającym zapewnić zgodność decyzji jurysdykcyjnych z art. 2 Konstytucji RP również dlatego, że akceptacja praktyki orzeczniczej, polegającej na wydawaniu wyroku na niekorzyść konsumenta na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wstawienia, w szczególności w sytuacji gdy sąd pierwszej instancji wskazał na wątpliwości co do tego, czy umowa pożyczki zawarta z konsumentem, której spłaty zabezpieczenie stanowił weksel, nie zawiera niewiążących klauzul niedozwolonych, mogłoby doprowadzić do powstania mechanizmu obejścia unormowań Dyrektywy 93/13 i zagroziłoby zbiorowym interesom konsumentów chronionym również przez Konstytucję.

Zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 25 listopada 2020 r. (sygn. akt I NSNc 57/20)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl