Sejm przyjął ustawę dotyczącą izolacji sprawców najgroźniejszych przestępstw

Dotychczas w polskim prawie nie było regulacji pozwalających chronić społeczeństwo przed takimi osobami, a przepisy o tzw. chemicznej kastracji, które weszły w życie w czerwcu 2010 r. dotyczą tylko niektórych sprawców i tylko tych, którzy popełnili przestępstwo po ich wejściu w życie.

Przyjęta przez Sejm ustawa jest wzorowana na niemieckiej ustawie z dnia 22.12.2010 r. dotyczącej terapii i umieszczania w odpowiednim zakładzie sprawców czynów z użyciem przemocy o zakłóconych czynnościach psychicznych i w ocenie ekspertów Ministerstwa Sprawiedliwości jest zgodna z międzynarodowymi regulacjami dotyczącymi praw człowieka oraz standardami wynikającymi z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Przyjęte przez Sejm zmiany w prawie będą dotyczyły osób spełniających łącznie następujące warunki:

- zostały prawomocnie skazane za przestępstwo,

- orzeczono wobec nich za ten czyn karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania,

- odbywają karę w tzw. systemie terapeutycznym - jest to istotna zmiana w stosunku do pierwotnej wersji projektu która powoduje zawężenie kręgu do ok. 2300 osób z ponad 80 tysięcznej populacji skazanych,

- w trakcie postępowania wykonawczego stwierdzono u nich zaburzenia psychiczne w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia osobowości lub zaburzenia preferencji seksualnych,

- stwierdzone zaburzenia psychiczne wykazują taki charakter lub nasilenie, że zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej,

- czyn, jaki może zostać popełniony przez te osoby, należy do szczególnie groźnej kategorii przestępstw -- jest zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 10 lat.

Pierwszeństwo zastosowania będzie miał nadzór prewencyjny - umieszczenie w ośrodku będzie następowało tylko w przypadku prawdopodobieństwa graniczącego z pewnością. Decyzję o tym, czy i jaki środek należy zastosować będzie podejmował Sąd Okręgowy Wydział Cywilny, w składzie 3 sędziów zawodowych, podobnie jak to się obecnie odbywa w stosunku do procedury ubezwłasnowolnienia. Umieszczenie w Ośrodku będzie połączone z zastosowaniem planu terapii.

Ustawa zakłada, że przed wyjściem sprawcy na wolność - po wydaniu odpowiedniej opinii psychiatrycznej lub psychologicznej - dyrektor zakładu karnego będzie mógł wnioskować do sądu okręgowego o uznanie takiej osoby za stwarzającą zagrożenie. W celu ustalenia, czy taka osoba stwarza zagrożenie, sąd okręgowy powoła 2 biegłych lekarzy psychiatrów, bez opinii których nie będzie można orzec wobec niej nadzoru prewencyjnego lub umieszczenia w Ośrodku. W sprawach osób z zaburzeniami osobowościami konieczne będzie jeszcze uzyskanie opinii biegłego psychologa, a w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych - opinii biegłego lekarza seksuologa lub certyfikowanego psychologa-seksuologa. Sąd okręgowy w razie potrzeby może także powołać nowych biegłych.

Sąd okręgowy będzie rozpoznawał sprawę na rozprawie z obowiązkowym udziałem: prokuratora, adwokata i radcy prawnego. Sprawca będzie miał prawo wziąć udział w rozprawie, a jeśli sąd uzna to za konieczne, zostanie doprowadzony. Po przeprowadzeniu postępowania sąd okręgowy, w składzie trzech sędziów zawodowych:

1. uzna, że dana osoba stwarza wysokie lub bardzo wysokie zagrożenie, i wówczas będzie miał obowiązek zastosować środki określone w ustawie, ALBO
2. uzna, że dana osoba nie stwarza wysokiego zagrożenia, i wówczas wobec tej osoby nie zostaną podjęte żadne dalsze działania.

Wobec osoby stwarzającej zagrożenie, sąd będzie orzekał o nadzorze prewencyjnym lub umieszczeniu jej w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym. Od osoby stwarzającej zagrożenie sąd okręgowy nakaże pobranie materiału do analizy DNA, odcisków palców, a także wykonanie zdjęć, szkiców i opisów jej wizerunków. Przepis ten będzie miał zastosowanie do wszystkich sprawców, od których nie pobrano takiego materiału, gdyż nie przewidywały tego przepisy obowiązujące w czasie, gdy prowadzono wobec nich postępowanie karne. Informacje takie mogą pomóc organom ścigania w wykryciu osoby, która dopuści się przestępstwa.

Jeśli zostanie stwierdzone bardzo wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego, bardzo niebezpiecznego dla zdrowia, życia, wolności seksualnej, zagrożonego karą co najmniej 10 lat pozbawienia wolności - sąd okręgowy musi skierować taką osobę do ośrodka.

Jeśli prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego wobec zdrowia, życia, wolności seksualnej innych osób, nie będzie bardzo wysokie, ale jednak będzie wysokie - sąd okręgowy musi orzec nadzór prewencyjny. Sąd okręgowy orzekając nadzór prewencyjny może osobę stwarzającą zagrożenie zobowiązać do poddania się terapii. Wskaże też placówkę, w której ma być ona realizowana. Z kolei kierownik takiego podmiotu ma informować sąd i policję o uchylaniu się od terapii przez taką osobę.

Osoba stwarzająca zagrożenie, wobec której zastosowano nadzór prewencyjny, będzie musiała za każdym razem informować policję o zmianie miejsca stałego pobytu, zatrudnienia i swoich danych osobowych. Policja będzie miała prawo weryfikować te dane. Będzie miała też szczególne uprawnienia kontrolne wobec takich osób. Może stosować zwykłe czynności operacyjno-rozpoznawcze, aby ustalić, np. czy takie osoby poddają się terapii. W sytuacji podejrzenia, że dana osoba może przygotowywać się do popełnienia przestępstwa (np. zaczęła przeglądać pornograficzne strony internetowe), sąd okręgowy - na wniosek policji - może zarządzić kontrolę operacyjną (na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością przedłużenia o kolejne 3 miesiące).

Osoba stwarzająca zagrożenie, która trafi do Ośrodka, zostanie objęta terapią, mającą poprawić jej zdrowie i zachowanie w stopniu umożliwiającym funkcjonowanie w społeczeństwie w sposób niezagrażający innym osobom. Nie rzadziej niż raz na 6 miesięcy sąd okręgowy - na podstawie opinii lekarza psychiatry i efektów terapii - będzie decydował o dalszym pobycie w Ośrodku osoby stwarzającej zagrożenie. Jeśli taka osoba zostanie wypisana z Ośrodka, sąd okręgowy będzie miał obowiązek zastosować wobec niej nadzór prewencyjny, jeśli niebezpieczeństwo stwarzane przez tą osobę będzie to uzasadniać.

Ustawa ma wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

(źródło: ms.gov.pl)