SN nie musi uzasadniać oddalenia oczywiście bezzasadnej kasacji

22 lipca 2021 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie (sygn. akt SK 60/19) w sprawie skargi konstytucyjnej M. K. dotyczącej wyłączenia obowiązku sporządzenia przez SN uzasadnienia postanowienia o oddaleniu oczywiście bezzasadnej kasacji. Sprawa dotyczyła ograniczenia obowiązku naprawienia szkody wynikłej z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania do jego bezpośrednich następstw.

Orzeczenie TK

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 535 § 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 534, ze zm.) w zakresie, w jakim wyłącza obowiązek sporządzenia przez Sąd Najwyższy uzasadnienia postanowienia o oddaleniu oczywiście bezzasadnej kasacji, wydanego na rozprawie, gdy strona nie jest pozbawiona wolności, jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto postanawia umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Orzeczenie zapadło większością głosów.

Zdanie odrębne od wyroku zgłosił sędzia TK Andrzej Zielonacki.

Uzasadnienie TK

Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 535 § 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego w badanym zakresie – rozpatrywany w kontekście całokształtu gwarancji procesowych przysługujących stronie i z uwzględnieniem charakteru postępowania kasacyjnego – spełnia minimalne wymogi sprawiedliwości proceduralnej, wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Ustawodawca dysponuje stosunkowo szeroką swobodą kształtowania procedur rozpoznawania kasacji. Nieprzekraczalną granicą jest – jak wynika zwłaszcza z wyroku Trybunału z 16 stycznia 2006 r., sygn. SK 30/05 – zbieg ograniczeń procesowych, całkowicie wyłączających możliwość uzyskania przez stronę wiedzy na temat podstawowych przyczyn wydania orzeczenia w jej sprawie.

Zaskarżona regulacja przewiduje uproszczenia procesowe odnoszące się do postanowień oddalających oczywiście bezzasadne kasacje. Stwierdza się w nich, że w sprawie nie występują podstawy kasacyjne albo że strona nie podała, na czym polega zarzucane uchybienie. Dotyczą one kasacji wadliwych w sposób bezsporny i widoczny na pierwszy rzut oka. Tego typu rozstrzygnięcia nie powodują zmiany stanu prawnego – zaskarżone orzeczenie nadal zachowuje walor prawomocności.

Badany przepis w kontrolowanym zakresie dotyczy wyłącznie postanowień wydanych na rozprawie, które są obowiązkowo uzasadniane w formie ustnej w obecności strony postępowania, jeżeli się ona stawi. Praktyka taka została na potrzeby niniejszego postępowania potwierdzona przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i jest aprobowana w literaturze prawniczej.

Sporządzenie pisemnego uzasadnienia tego typu orzeczeń jest możliwe, jeżeli Sąd Najwyższy w danej sprawie uzna to za celowe, a obowiązkowe – gdy do postanowienia zgłoszono zdanie odrębne.

Powyższe okoliczności powodują, że strona ma możliwość ustalenia, w jaki sposób Sąd Najwyższy stosuje kryteria uznawania kasacji za oczywiście bezzasadne, i ocenę szans procesowych w danej sprawie. W ustnych motywach postanowienia, wygłoszonych na rozprawie, strona otrzymuje także konkretną informację na temat najważniejszych powodów rozstrzygnięcia swojej sprawy.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl