Stop kradzieży tożsamości

Od czerwca 2024 roku każdy będzie mógł zastrzec swój PESEL. Instytucje finansowe, notariusze i operatorzy telekomunikacyjni będą zobowiązani do sprawdzenia statusu PESEL-u przed podpisaniem umowy skutkującej zobowiązaniami finansowymi. Dzięki temu ofiary kradzieży tożsamości nie będą ponosić konsekwencji działań oszustów.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości przyjęty przez rząd

16 maja br. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości.

Rząd chce przeciwdziałać kradzieży tożsamości. W tym celu zwiększona zostanie ochrona przed nadużyciami wynikającymi z kradzieży danych, które identyfikują osobę fizyczną. Chodzi o ograniczenie skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań finansowych na inną osobę, m.in. umów kredytów i pożyczek czy sprzedaży nieruchomości bez wiedzy i zgody właściciela. Dotyczy to także zjawiska tzw. SIM swappingu, czyli wyrobienia duplikatu karty SIM, która może być potem użyta do autoryzowania transakcji wykonanych przez złodzieja w instytucji finansowej.

– "Nie zgadzamy się na to, żeby nieświadoma osoba ponosiła konsekwencje działań oszustów. Przykładowo straciła nieruchomość, czy musiała spłacać kredyt, którego nie zaciągnęła. Dlatego już wkrótce każdy będzie mogła zastrzec swój PESEL, dzięki czemu zabezpieczy się przed nieuzasadnionymi roszczeniami wynikającymi z niektórych umów" – powiedział Janusz Cieszyński, minister cyfryzacji. – "To na instytucjach finansowych spoczywał będzie obowiązek sprawdzenia, czy dana osoba zastrzegła swój PESEL. Pozwoli to potwierdzić, czy to rzeczywiście ona ubiega się przykładowo o kredyt, czy ktoś się pod nią podszywa" – dodał minister.

Obecnie to ofiara przestępstwa kradzieży tożsamości musi udowodnić, że to nie ona zaciągnęła zobowiązane. Nowe przepisy zdejmą tą uciążliwość z pokrzywdzonych. W przypadku zaciągnięcia zobowiązania w trakcie obowiązywania zastrzeżenia, instytucja finansowanie nie będzie miała możliwości domagania się zaspokojenia roszczeń, np. spłaty długu, a sąd zbada tą okoliczność z urzędu dzięki dostępowi do elektronicznego rejestru.

Najważniejsze rozwiązania projektu

Każda osoba będzie mogła zastrzec swój numer PESEL. Zastrzeżenie (lub cofnięcie zastrzeżenia) numeru PESEL będzie można dokonać elektronicznie (także przy użyciu aplikacji mObywatel) lub osobiście w siedzibie dowolnej gminy. Docelowo przewiduje się także możliwość zastrzeżenia w placówce bankowej, SKOK oraz na poczcie. Każdy będzie miał pełny wgląd do historii weryfikacji i zastrzeżeń swojego numeru PESEL. Zastrzeżenie zostanie zarejestrowane w nowym, osobnym systemie zastrzeżeń numerów PESEL, które prowadzić będzie minister cyfryzacji. Po wprowadzeniu zastrzeganego numeru, baza będzie się automatycznie łączyć z rejestrem PESEL w celu weryfikacji podanych danych. W rejestrze odnotowanie będzie zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL, jak również dokładny czas rejestracji (z dokładnością co do sekundy). Dzięki rozwiązaniu, będzie można uniknąć potencjalnej próby wyłudzenia, dokonywanego przez osobę, która korzysta z wykradzionej tożsamości.

Ustalony zostanie katalog podmiotów, które będą musiały weryfikować zastrzeżenie numeru PESEL, pod rygorem braku możliwości domagania się zaspokojenia  roszczeń powstałych np. z zawartej umowy, pomimo zastrzeżonego numeru PESEL w chwili jej zawarcia. Jeśli numer PESEL jest zastrzeżony, podmiot taki powinien odmówić dokonania czynności, a w przypadku zawarcia takiej umowy, osoba, która zastrzegła numer PESEL, nie będzie obciążona zobowiązaniami w tytułu takiej umowy. Jeśli numer PESEL nie jest zastrzeżony – transakcja będzie mogła zostać zrealizowana, zgodnie z przyjętymi przez strony ustaleniami. 

Zastrzeżenie będzie można cofnąć na dowolny czas i później je ponowić. Zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL po jego zarejestrowaniu będzie od razu widoczne w systemie, także dla podmiotów weryfikujących. Projekt przewiduje możliwość dokonania weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przy użyciu dedykowanej e-usługi (po uwierzytelnieniu), jak i z wykorzystaniem usług sieciowych.

Nowe przepisy wejdą w życie z dniem wskazanym w komunikacie ministra cyfryzacji, który zostanie wydany do 31 grudnia 2023 r. Natomiast obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przez wskazane w projekcie podmioty (pod rygorem braku możliwości domagania się zaspokojenia roszczeń), zacznie obowiązywać od 1 czerwca 2024 r.

Korzyści projektowanego rozwiązania

Główne korzyści projektowanego rozwiązania to:

• możliwość zabezpieczenia się przed negatywnymi skutkami kradzieży tożsamości (zarówno tymi, o których wiemy jak i tymi, o których nie wiemy oraz tymi, które mogą nastąpić w przyszłości);
• działanie prewencyjne, które uniemożliwi zawarcie umowy, jeżeli PESEL jest zastrzeżony oraz spowoduje brak możliwości domagania się zaspokojenia zaciągniętych zobowiązań w przypadku, kiedy dojdzie do zawarcia umowy pomimo istniejącego zastrzeżenia numeru PESEL;
• możliwość szybkiego cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL;
• zapobieganie zjawisku SIM swappingu dającego oszustowi np. nieograniczony dostęp do bankowości elektronicznej ofiary (weryfikacja zastrzeżenia PESEL przy wydaniu kopii lub wtórnika karty SIM).

PESEL będzie można zastrzec...

Najpóźniej od początku przyszłego roku PESEL będzie można zastrzec:

• elektronicznie – za pomocą aplikacji mObywatel lub na stronie internetowej gov.pl;
• osobiście w urzędzie gminy, oddziałach banków i Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych oraz placówkach pocztowych.

Dane będą gromadzone w nowo utworzonym systemie, a zastrzeżenie i rezygnacja z niego będą odbywały się w czasie rzeczywistym.

Obowiązek weryfikowania, czy PESEL jest zastrzeżony, czy nie – przed podpisaniem umowy skutkującej zobowiązaniami finansowymi – będzie spoczywał m.in. na: 

• bankach przy zawieraniu umów o kredyt, pożyczkę, leasing, rachunek oszczędnościowy i oszczędnościowo-rozliczeniowy;
• SKOK-ach przy zawieraniu umów o kredyt lub pożyczkę;
• notariuszach przy sporządzaniu dokumentów dotyczących sprzedaży nieruchomości;
• dostawcach usług telekomunikacyjnych przy wydawaniu kopii lub wtórnika karty SIM.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl