Ustawa o emeryturach pomostowych

Ustawa z podpisem prezydenta

Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę dotyczącą zmian w emeryturach pomostowych. – "Uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych może przyczynić się do większej atrakcyjności wykonywania prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Dzięki zmianom prawo do emerytury pomostowej uzyska znacznie większa grupa osób" – wskazała minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Prezydent Andrzej Duda podpisał w środę nowelizację ustawy o emeryturach pomostowych.

Emerytury pomostowe będą przysługiwać także tym osobom, które nie posiadają stażu pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 r. W ramach nowelizacji ustawy o emeryturach pomostowych uchylony jest wygasający charakter tych świadczeń. Są też regulacje dotyczące wzmocnienia ochrony prawnej związkowców, ale nie tylko, także m.in. kobiet w ciąży.

- "W zawartym porozumieniu Rządu z NSZZ „Solidarność” strony postanowiły m. in., że zostanie uchylony przepis o wygasającym charakterze tych świadczeń. Oznacza to, że prawo do emerytury pomostowej uzyska znacznie większa grupa osób. Prawo to bowiem będzie przysługiwać wszystkim pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie tylko tym, którzy wykonywali ją przed 1 stycznia 1999 r." – tłumaczyła minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg.

Jak zaznaczyła, to ważna i oczekiwana społecznie zmiana.

- "Uchylenie wygasającego charakteru emerytur pomostowych, z  powodu możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej przez młodszych pracowników, może przyczynić się do większej atrakcyjności wykonywania prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze" – podkreśliła szefowa MRiPS.

W związku z tym w niedługiej perspektywie osoby starsze, które przejdą na emeryturę pomostową, mogą zostać zastąpione przez wykwalifikowane osoby wchodzące na rynek pracy.

– "Ten moment ma doniosłe znaczenie prawne i społeczne, ale dla mnie także i symboliczne – symboliczne dlatego, że w 2008 roku, kiedy toczyła się batalia na temat spraw związanych z wiekiem emerytalnym, między innymi emerytur pomostowych, to ja wtedy w sejmie, w polskim parlamencie, reprezentowałem Prezydenta Lecha Kaczyńskiego" – mówił Andrzej Duda podczas uroczystości podpisania ustawy. – "Dzisiaj w pewnym sensie dopełniamy walkę, którą toczył Pan Prezydent, walkę, by zasady konstytucyjnej sprawiedliwości z art. 2 były realizowane" – dodał.

- "Prezydent Andrzej Duda przypomniał też, że przywrócenie wieku emerytalnego, który przez Platformę Obywatelską został podwyższony, było jednym z jego głównych postulatów podczas kampanii w 2015 roku. – Wiek emerytalny został obniżony, to zobowiązanie zostało zrealizowane" – zaznaczył.

- "Dziś dopełniliśmy kolejnego wielkiego postulatu. Ta ustawa przywraca sprawiedliwość. Dziękuję tym, którzy walczyli o tę prospołeczną, proludzką zmianę. Dziękuję Panu Premierowi" – mówił Prezydent.

Andrzej Duda wskazał, że ustawa o emeryturach pomostowych przywraca sprawiedliwość. Dzięki niej „osoby, które rozpoczęły pracę po 1. stycznia 1999 roku w warunkach szkodliwych dla zdrowia, szczególnie uciążliwych, w warunkach szczególnego obciążenia fizycznego albo psychofizycznego, wykonywały pracę w takich zawodach jak chociażby górnik, hutnik, rybak czy sprawując opiekę w domu opieki społecznej nad osobami dotkniętymi chorobą psychiczną, czy też ratownik medyczny – czy inne zawody, ale o takich właśnie cechach – mają określony staż pracy i ukończyły: kobieta 55 lat, mężczyzna 60 – będą mogły przejść na emeryturę pomostową” – podkreślał Prezydent.

Co przewiduje ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw? 

Podstawowym celem ustawy jest odejście od wygasającego charakteru emerytury pomostowej, poprzez zmianę warunków nabycia prawa do emerytury pomostowej, określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. W ustawie uchyla się warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przed dniem 1 stycznia 1999 r. W ustawie modyfikuje się także pojęcie rekompensaty oraz zasady przyznawania rekompensaty. Zmianie ulegają również przepisy dotyczące zawieszania prawa do emerytury pomostowej (wprowadza się zawieszanie prawa do emerytury pomostowej również w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, na podstawie umowy cywilnoprawnej). Ustawa modyfikuje także przepisy dotyczące odsetek za zwłokę od nieopłaconych w terminie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Ustawa zawiera ponadto zmiany do 3 ustaw: ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego ustawa wprowadza szczególną regulację dotyczącą zabezpieczenia przez nakazanie dalszego zatrudnienia pracownika przez pracodawcę w sprawach z zakresu prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie go do pracy, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

W ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawa zwiększa limit odliczeń od dochodu wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych w roku podatkowym (z 500 zł do  840 zł).

W ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, ustawa rozszerza katalog składników wynagrodzenia, które nie są uwzględniane przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika, o dodatek za szczególne warunki pracy przysługujący pracownikowi z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia, pracy związanej z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym lub pracy szczególnie niebezpiecznej, przysługujący pracownikowi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, układzie zbiorowym pracy, innym opartym na ustawie porozumieniu zbiorowym, regulaminie wynagradzania, statucie określającym prawa i obowiązki stron stosunku pracy, umowie o pracę lub spółdzielczej umowie o pracę. Zmiana ta jest istotna przy porównywaniu kwoty wynagrodzenia pracownika z obowiązującą wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Ustawa co do zasady wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2024 r., z wyjątkiem zmian w kodeksie postępowania cywilnego, które wejdą w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia oraz części przepisów przejściowych, które wejdą w życie z dniem 1 września 2023 r. 

Czym są emerytury pomostowe?

Emerytura pomostowa to rodzaj świadczenia okresowego (przysługującego do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego) osobom, które wykonują prace w  szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Cechą charakterystyczną emerytur pomostowych jest ich przejściowy charakter. Stanowią one niejako pomost między świadczeniami nabytymi przed osiągnięciem wieku emerytalnego a prawem do emerytury przyznawanej na ogólnych zasadach systemu powszechnego.

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej, stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Dla przykładu takimi pracami są:

• Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych.
• Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych.
• Prace na morskich platformach wiertniczych.
• Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy.
• Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych.

Prace o szczególnym charakterze to prace, wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w  tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z  procesem starzenia się.

Dla przykładu takimi pracami są:

• Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor).
• Prace kontrolerów ruchu lotniczego.
• Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym.
• Prace operatorów reaktorów jądrowych.
• Prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl