Wiek emerytalny nie podoba się Komisji Europejskiej...

Upomnienie KE

Komisja Europejska prosi polskie władze o dialog w sprawie zróżnicowanego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn, jaki przywraca nowa ustawa emerytalna. List w tej sprawie przesłali do Warszawy komisarze Vĕra Jourová i Marianne Thyssen. Wcześniej Komisja zwróciła Polsce uwagę na podobne, dyskryminujące przepisy zawarte we właśnie opublikowanej ustawie o ustroju sądów powszechnych.

Równe traktowanie to podstawowy filar Unii Europejskiej. Od 1979 r. funkcjonują unijne przepisy (dyrektywa 79/9/WE), regulujące stopniowe wdrażanie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, w tym wieku emerytalnego. Wszystkie państwa członkowskie, w których wiek emerytalny jest zróżnicowany dla kobiet i mężczyzn, podjęły działania w kierunku równego traktowania. Odwracanie tego trendu i ponowne wprowadzanie dyskryminujących rozwiązań, jak w przypadku polskiej ustawy o systemie emerytalnym, nie jest zgodne z literą i duchem prawa europejskiego.

Dlatego przewodniczący Jean-Claude Juncker poprosił komisarzy: Vĕrę Jourovą (sprawiedliwość, konsumenci i równouprawnienie płci) i Marianne Thyssen (zatrudnienie, sprawy społeczne, umiejętności i mobilność pracowników) o przeanalizowanie polskich przepisów dotyczących systemu emerytalnego, które nie weszły jeszcze w życie, oraz o śledzenie rozwoju sytuacji.

4 sierpnia komisarze Jourová i Thyssen wystosowali wspólne pismo do władz polskich, przedstawiając zastrzeżenia prawne Komisji Europejskiej, prosząc o dialog w celu rozwiązania tej kwestii.

Władze polskie zostały poproszone o udzielenie odpowiedzi w ciągu 4 tygodni.

Dwa zastrzeżenia

Po pierwsze, postępowanie w sprawie naruszenia przepisów, które Komisja uruchomiła 28 lipca w związku z ustawą o ustroju sądów powszechnych, a w szczególności dyskryminacyjnym wiekiem emerytalnym dla sędziów.

Po drugie, reforma systemu emerytalnego w Polsce, która nie weszła jeszcze w życie, ale od października, co do zasady, zróżnicuje wiek emerytalny dla mężczyzn i kobiet, tym samym uchylając poprzednio wprowadzone ujednolicenie wieku emerytalnego (z 2012 r.).

1) Możliwość naruszenia przepisów ze względu na zróżnicowany wiek emerytalny sędziów w zależności od ich płci (ustawa o ustroju sądów powszechnych)

Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce postępowanie o naruszenie przepisów unijnych, wysyłając wezwanie do usunięcia uchybienia, w związku z opublikowaniem ustawy w polskim Dzienniku Ustaw z dnia 28 lipca. Polska ma jeden miesiąc na udzielenie odpowiedzi.

Komisja jest gotowa podjąć konstruktywny dialog z polskim rządem.

Na jakiej podstawie Komisja zdecydowała o wszczęciu postępowania?

Jednym z zastrzeżeń prawnych KE jest dyskryminacja ze względu na płeć poprzez wprowadzenie innego wieku emerytalnego dla sędziów kobiet i sędziów mężczyzn. Obecnie wiek emerytalny jest taki sam dla wszystkich, 67 lat, natomiast ustawa wprowadza rozróżnienie. Według Komisji jest to sprzeczne z art. 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i dyrektywą 2006/54 w sprawie równości płci w dziedzinie zatrudnienia.

Ustawa, obniżająca wiek emerytalny, równocześnie umożliwia sędziom przedłużenie sprawowania urzędu sędziowskiego decyzją Ministra Sprawiedliwości o dziesięć lat w przypadku kobiet i o pięć lat w przypadku mężczyzn. Komisja uważa, że swoboda decyzyjna Ministra Sprawiedliwości w zakresie przedłużenia sprawowania urzędu przez sędziego, który osiągnął wiek emerytalny, a także swoboda w mianowaniu i odwoływaniu prezesów sądów podważy niezależność sądów w Polsce.

Uprawnienia te naruszają obowiązek zapewnienia skutecznego środka odwoławczego, zgodnie z art. 19 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz art 47 Karty praw podstawowych.

2) Kwestia powszechnego wieku emerytalnego w Polsce (polska ustawa o systemie emerytalnym)

Jakie są zastrzeżenia do powszechnego wieku emerytalnego w Polsce?

Równe traktowanie to podstawowy filar Unii Europejskiej. Od 1979 r. mamy unijne przepisy (dyrektywa 79/9/WE), regulujące stopniowe wdrażanie równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, w tym wieku emerytalnego.

Państwa członkowskie nie muszą od razu wprowadzać jednakowego wieku emerytalnego, jednak zobowiązane są dążyć do takiego rozwiązania.

 Wszystkie państwa członkowskie, w których wiek emerytalny jest zróżnicowany dla kobiet i mężczyzn, podjęły działania w kierunku równego traktowania. Odwracanie tego trendu i ponowne wprowadzanie dyskryminujących rozwiązań, jak w przypadku polskiej ustawy o systemie emerytalnym, nie jest zgodne z literą i duchem prawa europejskiego.

Czy w innych państwach członkowskich występuje zróżnicowanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?

3 inne państwa członkowskie nadal utrzymują zróżnicowany wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn (Austria, Chorwacja i Rumunia). Jednakże w Austrii i Chorwacji wprowadzono reformy, które stopniowo zrównają wiek emerytalny. W Rumunii podobną propozycję rządową blokuje parlament od 2013 r. Żadne inne państwo, oprócz Polski, nie przywraca zróżnicowania wieku emerytalnego.

Zalecenia dla Polski w ramach corocznych rekomendacji (22 maja 2017 r.)

Komisja zauważyła, że średni rzeczywisty wiek przejścia na emeryturę wzrósł w ostatnich latach, ale pozostaje znacznie poniżej ustawowego wieku emerytalnego. Wyższy rzeczywisty wiek przejścia na emeryturę ma kluczowe znaczenie dla wzrostu gospodarczego, adekwatności przyszłych emerytur i stabilności budżetowej systemu emerytalnego. Jednak ostatnia decyzja o obniżeniu ustawowego wieku emerytalnego do 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn idzie w przeciwnym kierunku. Do niskiej mobilności pracowników i ukrytego bezrobocia w sektorze rolnictwa przyczynia się również kosztowny specjalny system zabezpieczenia społecznego rolników (KRUS).

Komisja zaleca zatem Polsce, żeby podjęła działania w celu zwiększenia uczestnictwa w rynku pracy, w szczególności w odniesieniu do kobiet, osób o niskich kwalifikacjach i osób starszych, w tym przez nauczanie odpowiednich umiejętności i usunięcie przeszkód dla bardziej trwałych form zatrudnienia. A także zapewniła stabilność i adekwatność systemu emerytalnego przez wprowadzenie środków służących podwyższeniu rzeczywistego wieku przejścia na emeryturę i przez rozpoczęcie reformy preferencyjnych systemów emerytalno-rentowych.

Oświadczenie MRPiPS w związku z listem KE ws. wieku emerytalnego

W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad przygotowaniem odpowiedzi na wystąpienie Komisarzy Marianne Thyssen i Very Jourova z dnia 4 sierpnia 2017 r. Wystąpienie to wpłynęło do Ministerstwa  w dniu 7 sierpnia 2017 r. 

Resort nie ma wątpliwości, że przepisy wprowadzające zróżnicowany wiek emerytalny dla kobiet oraz dla mężczyzn są prawidłowe i zgodne z oczekiwaniami społecznymi, jak też polską tradycją i stanem pierwotnym obowiązującym przed dniem 1 października 2017 r., a więc również w okresie, w którym Polska wstąpiła do Unii Europejskiej. 

Pomimo zrównywania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn w innych państwach Unii Europejskiej, różny wiek obowiązuje w: Austrii, Polsce, Bułgarii, Czechach, Chorwacji, na Litwie, w Rumunii, w Wielkiej Brytanii. 

Przywracany wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn na poziomie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, analogiczny jak obowiązujący do czasu wejścia w życie ustawy podnoszącej wiek emerytalny w 2012 r. funkcjonował w Polsce, ze względów kulturowych i społecznych, również w czasie, gdy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej i obowiązuje przez cały okres członkostwa w Unii. Pomimo podnoszenia stopniowego wieku emerytalnego, nadal zachowany został zróżnicowany wiek emerytalny w najbliższych latach. 

Wskazywana przez KE dyrektywa 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. obowiązuje już prawie 40 lat (ponad 38), a od czasu wstąpienia przez Polskę do Unii (od 2004 r.) obowiązuje także nasz kraj. Art. 7 tej dyrektywy przesądza, że dyrektywa nie narusza prawa państw członkowskich do wyłączenia z jej zakresu ustalania wieku emerytalnego. 

Przejście na emeryturę wynika z indywidualnej decyzji osoby uprawnionej i następuje na jej wniosek. Emerytura to wybór, a nie obowiązek czy przymus. Kobiety same decydują, kiedy przejść na emeryturę. 

Po przywróceniu wieku emerytalnego od 1 października br. nadal będzie obowiązywać 4-letni okres ochronny dla wszystkich pracowników. 

Resort rodziny prowadzi szeroką akcję informacyjną dotyczącą emerytur, przekazując wiedzę niezbędną do podjęcia decyzji. To indywidualny wybór, zależny ona od sytuacji osobistej ubezpieczonego i wiąże się między innymi z oczekiwaniami co do wysokości otrzymywanych w przyszłości świadczeń emerytalnych, oceną stanu zdrowia, sytuacją rodzinną czy materialną.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl