Emerytura dla twórców i artystów

29.9.2018

Emerytura dla osób wykonujących działalność twórczą lub artystyczną

Twórcy i artyści mogą przejść na emeryturę przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn. Sprawdź, czy spełniasz warunki, aby otrzymać taką emeryturę.

Jakie warunki trzeba spełnić przejść na wcześniejszą emeryturę?

Emerytura ta dotyczy osoby: 1. urodzonej po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., która warunki dotyczące wieku, okresu zatrudnienia i działalności twórczej lub artystycznej spełniła do 31 grudnia 2008 r., albo 2. urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która warunki dotyczące okresu zatrudnienia i działalności twórczej lub artystycznej spełniła na 1 stycznia 1999 r. - jeżeli:

osiągnęła wiek emerytalny odpowiedni dla danego rodzaju działalności twórczej lub artystycznej, wynoszący dla:
- tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera - 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn
- solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych - 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn
- artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn
- aktorki, dyrygentki - 55 lat
- muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn
udowodniła okres zatrudnienia co najmniej 20 lat kobieta i 25 lat mężczyzna,
udowodniła co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej i
nie przystąpiła do OFE lub złoży wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

Tak więc może przejść na wcześniejszą emeryturę dla twórców i artystów osoba, która:

urodziła się w latach 1949–1968,
nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub za pośrednictwem ZUS złożyła wniosek, aby środki na jej rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa, oraz
do 31 grudnia 2008 r.:
- osiągnęła wiek emerytalny określony dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną,
- osiągnęła wymagany staż: 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej.

lub

urodziła się po 1948 r.,
nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub za pośrednictwem ZUS złożyła wniosek, aby środki na jej rachunku w OFE przekazać na dochody budżetu państwa,
osiągnęła wiek emerytalny określony dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną, oraz
do 1 stycznia 1999 r. osiągnęła wymagany staż: 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej.

Jaki jest wiek emerytalny dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną?

Jak wskazano, w przypadku twórców i artystów wiek emerytalny uzależniony jest od rodzaju działalności i wynosi:

dla tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera – 40 lat (kobiety) lub 45 lat (mężczyźni);
dla solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych – 45 lat (kobiety) lub 50 lat (mężczyźni);
dla artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek – 50 lat (kobiety) lub 55 lat (mężczyźni);
dla aktorki, dyrygentki – 55 lat;
dla muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika – 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni).

Emerytury tej ZUS nie przyzna, jeżeli dana osoba osiągnęła już powszechny wiek emerytalny.

Jakie dokumenty trzeba złożyć?

Należy złożyć wniosek o emeryturę (EMP). Do wniosku trzeba dołączyć dokumenty, które potwierdzają staż pracy jako twórcy bądź artysty. A zatem wymagane dokumenty to:

wniosek o emeryturę – można go pobrać ze strony ZUS lub z placówki ZUS (formularz wniosku jest również dostępny w punkcie informacyjnym w sali obsługi klientów, w każdej jednostce organizacyjnej ZUS), albo też można zalogowć się do Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE), żeby złożyć wniosek elektronicznie;
informacja o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP-6);
dokumenty potwierdzające okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu wysokości tego świadczenia - tj. m.in. okresy: pracy, prowadzenia działalności pozarolniczej, służby wojskowej, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, urlopu wychowawczego, nauki w szkole wyższej;
dokumenty potwierdzające okresy wykonywania działalności twórczej lub artystycznej:
- okoliczność działalności twórczej i artystycznej wykonywanej stalei w pełnym wymiarze czasu pracy dla pracownika twórcy lub artysty stwierdza pracodawca w świadectwie pracy
- twórcy i artyści wykonujący swój zawód w ramach działalności pozarolniczej przedkładają decyzję Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców określającą rodzaj działalności i dzień jej rozpoczęcia. Istotny jest również okres, za jaki opłacone zostały składki na ubezpieczenie społeczne twórców. Nie wystarczy wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej, żeby z jej tytułu być objętym ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. Uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców;
dokumenty potwierdzające osiągane wynagrodzenie – czyli m.in. środki dowodowe stwierdzające wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury czy renty, tj.: zaświadczenie pracodawcy lub innego płatnika składek, np. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, albo legitymacja ubezpieczeniowa - albo w przypadku ich braku - inny dokument, na podstawie którego można stwierdzić wysokość osiąganego wynagrodzenia, np. umowy o pracę, angaże. W przypadku likwidacji zakładu pracy są to: zaświadczenia, karty zarobkowe lub inne dokumenty uwierzytelnione albo potwierdzone przez archiwum bądź jednostkę upoważnioną do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy.

Kiedy należy zgłosić wymagane dokumenty do ZUS?

Należy je złożyć nie wcześniej niż na 30 dni przed spełnieniem warunków do przyznania świadczenia lub zamierzonym terminem przejścia na emeryturę. Jeżeli wniosek zostanie złożony wcześniej, to organ rentowy (czyli jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwa do wydawania decyzji w sprawach świadczeń) wyda decyzję o odmowie prawa do świadczenia, wskazując, które warunki nie zostały spełnione. Jeśli wniosek zostanie złożony w kolejnych miesiącach po spełnieniu warunków do emerytury, to prawo do świadczenia zostanie ustalone od miesiąca zgłoszenia wniosku.

Osoby z wskazanej grupy wiekowej mogą wystąpić z wnioskiem o przyznanie emerytury z tytułu działalności twórczej lub artystycznej w dowolnym czasie po spełnieniu warunków, ale najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (od 1 października 2017 r. wynosi on 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Wniosek o tę emeryturę należy więc zgłosić najpóźniej ostatniego dnia przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Jak złożyć wniosek?

Wniosek można złożyć:

osobiście lub przez pełnomocnika w dowolnej jednostce organizacyjnej ZUS (pisemnie lub ustnie do protokołu),
za pośrednictwem: operatora pocztowego, polskiego urzędu konsularnego bądź
w formie dokumentu elektronicznego przez PUE.

Jak ZUS załatwia sprawę?

Wniosek rozpatruje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej lub jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczona przez Prezesa ZUS. Miejsce zamieszkania to:

w przypadku osób zamieszkałych w Polsce – adres zameldowania na pobyt stały,
w przypadku osób zamieszkałych za granicą – adres, pod którym wnioskodawca przebywa z zamiarem stałego pobytu,
osoby, które nie posiadają adresu miejsca zamieszkania (osoby bezdomne), zobowiązane są wskazać we wniosku adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały.

Po analizie wniosku i załączonej dokumentacji oraz ewentualnym przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Postępowanie wyjaśniające to postępowanie prowadzone m.in. w celu: uzyskania dodatkowych wyjaśnień, uzupełnienia dokumentacji, uzyskania potwierdzenia okresów ubezpieczenia, podstawy wymiaru składek oraz okresów i kwot zasiłków wypłaconych z ubezpieczenia chorobowego. Wyjaśnienie ostatniej okoliczności jest zaś niezbędne do wydania decyzji rozstrzygającej ostatnią kwestię konieczną do ustalenia uprawnień (braku uprawnień) do świadczenia lub jego wysokości.

Czy można się odwołać?

Od decyzji przysługuje odwołanie, które należy wnieść pisemnie lub ustnie do protokołu, za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat.

O czym jeszcze trzeba pamiętać?

Osoba, która udowodniła wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tj. m.in. działalności twórczej lub artystycznej w wymienionych wyżej zawodach) przez okres co najmniej 15 lat i nie skorzystała z możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej, emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, ma prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - ustalanej jako dodatek do kapitału początkowego uwzględnianego przy obliczeniu emerytury powszechnej.

Prawo do emerytury ulega zawieszeniu w przypadku kontynuowania zatrudnienia, bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, u tego samego pracodawcy, na rzecz którego emeryt wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej (1/3) udowodnionych okresów składkowych.

Wniosek może zostać wycofany, ale nie później niż do dnia uprawomocnienia się decyzji organu rentowego, tzn. w przypadku, gdy nie zostało złożone odwołanie do sądu - w terminie miesiąca od daty doręczenia decyzji.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.);
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.);
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe;
ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 14 września 2011 r. w sprawie sporządzania i doręczania dokumentów elektronicznych oraz udostępniania formularzy, wzorów i kopii dokumentów elektronicznych.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl