Urlop wychowawczy - zasady przyznawania

Jakie są zasady przyznawania i korzystania z urlopu wychowawczego?

Urlop wychowawczy udzielany jest w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z urlopu wychowawczego może skorzystać pracownik, którego okres zatrudnienia wynosi co najmniej 6 miesięcy. Do tego okresu wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Urlop wychowawczy przysługuje w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4 lat życia.

Pracownik posiadający, co najmniej 6-cio miesięczny okres zatrudnienia może, bez względu na fakt wcześniejszego korzystania z urlopu wychowawczego, skorzystać z takiego urlopu w sytuacji, gdy dziecko ze względu na stan zdrowia, a w szczególności z powodu przewlekłej choroby, kalectwa lub opóźnienia w rozwoju umysłowym wymaga osobistej opieki. Urlop ten przysługuje w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Warunkiem udzielenia pracownikowi takiego urlopu jest przedstawienie orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia dziecka.

Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w 4 częściach.

Pracodawca udziela urlopu wychowawczego na pisemny wniosek pracownika. We wniosku należy wskazać termin rozpoczęcia i trwania urlopu, a także okres dotychczas wykorzystanego urlopu wychowawczego na dane dziecko.

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu wychowawczego w terminie wskazanym przez pracownika, po warunkiem, że wniosek o udzielenie urlopu został złożony, co najmniej na dwa tygodnie przed wskazanym terminem. Jeżeli jednak wniosek został złożony bez zachowania dwutygodniowego terminu, pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu nie później niż z upływem dwóch tygodni od dnia złożenia przez pracownicę wniosku.  

Rodzice lub opiekunowie dziecka spełniający warunki do korzystania z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy. 

Czy można pracować na urlopie wychowawczym? 

Pracownik może w czasie urlopu wychowawczego zdecydować się na podjęcie pracy albo innej działalności zarobkowej, a także nauki, jeżeli nie będzie to mieć wpływu na możliwość dalszego sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub na zakres tej opieki. Gdy pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa go do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania. 

Ma to zastosowanie także w sytuacji stwierdzenia przez pracodawcę, że z urlopu wychowawczego korzystają w tym samym czasie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka.

Pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego:

1. w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,

2. po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy, najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy.

Pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika, po zakończeniu urlopu wychowawczego, do pracy na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jej kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem nie niższym od wynagrodzenia przysługującego w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed tym urlopem.  

Czy z urlopu wychowawczego może skorzystać mężczyzna?

Regulacje dotyczące urlopu wychowawczego udzielanego pracownicom mają zastosowanie również do pracowników (mężczyzn). Jeżeli jednak oboje rodzice lub opiekunowie są pracownikami, z urlopu wychowawczego - stosownie do ich wyboru - może skorzystać w tym samym czasie tylko jedno z nich, a łączny okres korzystania przez nich z tego urlopu nie może przekroczyć wymiaru 3 miesięcy. Udzielenie urlopu wychowawczego jednemu z rodziców lub opiekunów następuje po przedstawieniu, wraz z wnioskiem o udzielenie urlopu, oświadczenia drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego w okresie wskazanym we wniosku. Oświadczenie to nie jest wymagane w razie ograniczenia lub pozbawienia drugiego z rodziców władzy rodzicielskiej albo w razie ograniczenia lub zwolnienia z opieki drugiego z opiekunów, a także w przypadku, gdy zachodzą nie dające się usunąć przeszkody do uzyskania takiego oświadczenia. W takich sytuacjach pracodawca udziela urlopu wychowawczego drugiemu z rodziców lub opiekunów po przedstawieniu przez niego dokumentów potwierdzających te okoliczności, a w braku ich udokumentowania - po złożeniu odpowiedniego oświadczenia.  

Jakie są zasady ochrony pracownika na urlopie wychowawczym?

Pracodawcę obowiązują zasady mające na celu ochronę pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego.

Mianowicie pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.  

W przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.  

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Pamiętaj, że:

• Pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy pracodawca udziela urlopu wychowawczego na czas nie dłuższy niż do końca okresu, na jaki została zawarta umowa;

• W przypadku złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę, umowa rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności;

• Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Jednakże rozwiązanie umowy o pracę w czasie korzystania z urlopu wychowawczego możliwe jest w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika;

• Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze;

• Urlop wychowawczy może być wykorzystany najwyżej w czterech częściach.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks Pracy (Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94, ze zmianami);

• Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. 2003 r., Nr  230, poz. 2291)

Zespół
e-prawnik.pl