Większa ochrona dzieci przed przemocą

Ustawa Kamilka podpisana przez Prezydenta RP

Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwaną ustawą Kamilka. Nowe przepisy zwiększą prawną ochronę dzieci przed przemocą.

- "Historyczne zmiany na rzecz ochrony najmłodszych wchodzą w życie. Prace nad wdrożeniem rozwiązań już zostały rozpoczęte w Ministerstwie Sprawiedliwości" – podkreślił wiceminister Marcin Romanowski, który był odpowiedzialny za przygotowanie nowelizacji.

Projekt nowelizacji przepisów został złożony w maju br., na fali oburzenia po śmierci 8-letniego Kamilka z Częstochowy, zakatowanego przez ojczyma (stąd zwolennicy ustawy nazywają ją imieniem chłopca). Za prace nad projektem odpowiedzialny był wiceminister Marcin Romanowski. Ministerstwu Sprawiedliwości merytorycznego wsparcia udzielali eksperci UNICEF. Sejm przyjął zmiany pod koniec lipca. 

Co przewiduje ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw? 

Nowelizacja ma na celu podwyższenia standardów uczestnictwa małoletnich w procedurach sądowych, wzmocnienia ich ochrony, w tym także systemowej ochrony przed skrzywdzeniem oraz podwyższenia poziomu poszanowania praw osób z niepełnosprawnością. Z tych też względów uchwalona ustawa wprowadza zmiany w:

1. ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy,
2. ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,
3. ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego,
4. ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy,
5. ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych,
6. ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej,
7. ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym. 

W związku z powyższym nowelizacja w szczególności przewiduje:

1. wprowadzenie instytucji reprezentanta dziecka zamiast kuratora reprezentującego dziecko;
2. uszczegółowienie zasad wysłuchania dziecka w toku postępowania cywilnego;
3. określenie rodzaju i zakresu obowiązkowego szkolenia i doskonalenia zawodowego sędziego orzekającego w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego;
4. dookreślenie obowiązków pracownika socjalnego w przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniających odebranie dziecka z rodziny;
5. zmianę tytułu, a także rozszerzenie zakresu przedmiotowego ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym przez:
6. wprowadzenie regulacji dotyczących ochrony małoletnich, w tym wprowadzenie standardów ochrony małoletnich przez organ zarządzający lub nadzorujący placówkę oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni, oraz przez organizatorów takiej działalności, a także przez podmioty świadczące usługi hotelarskie i turystyczne, oraz
7. wprowadzenie regulacji dotyczących analizy zdarzeń, na skutek których małoletni poniósł śmierć lub doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez Zespół powoływany przez Ministra Sprawiedliwości; analiza określonego zdarzenia jest prowadzona niezależnie i odrębnie od postępowania karnego; w toku analizy określonego zdarzenia nie ustala się winy i odpowiedzialności osób za popełnienie innego czynu zabronionego, lub przewinienia dyscyplinarnego związanego z okolicznościami analizowanego zdarzenia, ani odpowiedzialności instytucji lub innych organów; raport z analizy określonego zdarzenia zawiera wskazania organizacyjne i systemowe w zakresie ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, a także, w miarę potrzeby, propozycje wydania lub zmiany określonych aktów normatywnych,
8. ustanowienie Krajowego Planu Przeciwdziałania Przemocy na Szkodę Małoletnich, a także Krajowego Planu Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich,
9. zwiększenie uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli wykonywania przez pracodawców obowiązku weryfikacji czy zatrudnione osoby, zajmujące się między innymi opieką nad małoletnimi, ich wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją, są zamieszczone w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze;
10. uszczegółowienie zasad wyboru i ustanowienia kuratora dla osoby z niepełnosprawnością oraz doprecyzowanie jego obowiązków, a także uwzględnienie indywidualnych uwarunkowań dotyczących osoby z niepełnosprawnością i jej praw.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem, między innymi, przepisów, które dotyczą analizy zdarzeń, na skutek których małoletni poniósł śmierć lub doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, pozostałych szczególnych środków ochrony małoletnich przed krzywdzeniem, a także utworzenia określonych zespołów. Przepisy te mają wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Systemowa ochrona - wspólnie dla dobra najmłodszych

Zmiany wprowadzone dzięki ustawie Kamilka zakładają m.in. wdrożenie procedury Serious Case Reviews. Chodzi o obowiązek analiz najpoważniejszych przypadków przemocy wobec najmłodszych. Równie istotne jest także wprowadzenie „Standardów Ochrony Małoletnich” w różnych instytucjach (m.in. szkołach, szpitalach, ale również obiektach turystycznych), a także zmiany w zakresie instytucji reprezentanta dzieci.

Przepisy wprowadzają systemową ochronę najmłodszych przed skrzywdzeniem, w tym regulacje dotyczące sytuacji, w których poniosły one śmierć lub doznały ciężkiego uszczerbku na zdrowiu na skutek działań rodzica albo opiekuna. Ustalane będzie m.in. dlaczego nie podjęto żadnych działań zanim dziecku stała się krzywda, a także co robić, aby zapobiec takim zdarzeniom.

W pomoc najmłodszym ofiarom przemocy angażuje się Sieć Pomocy Pokrzywdzonym, prowadzona w ramach Funduszu Sprawiedliwości. Ministerstwo Sprawiedliwości wraz z ekspertami prowadzi też prace nad stworzeniem ogólnopolskiej strategii walki z przestępczością seksualną wobec dzieci, której efektem jest Krajowy Plan Działania na rzecz ochrony dzieci przed przestępstwami na tle seksualnym.

Spotkanie z przedstawicielami UNICEF w sprawie ustawy Kamilka

Wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski spotkał się 3 sierpnia br. z przedstawicielami UNICEF. Rozmowy poświęcone były przyjętej nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwanej ustawą Kamilka.

- "To nasz wspólny sukces. To także zasługa instytucji rządowych i organizacji społecznych, które także zaangażowały się w prace nad ustawą"  – podkreślił wiceminister Marcin Romanowski. – "Jednak to dopiero pierwszy krok, przyjęliśmy przepisy, a teraz należy je wdrożyć i zapewnić respektowanie".

- "Wprowadzenie nowelizacji jest najważniejsze" – przyznał dr Rashed Mustafa Sarwar, Koordynator UNICEF ds. Reagowania na Potrzeby Uchodźców w Polsce. – "Teraz oferujemy Ministerstwu Sprawiedliwości dalsze wsparcie i ekspercką pomoc" – zadeklarował dr Sarwar.

Kampania informacyjna

W wrześniu ruszy przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości i UNICEF ogólnopolska kampania informacyjna na rzecz zwalczania przemocy wobec dzieci. W jej ramach publikowane będą materiały informacyjne i spoty. Przewidziano także debaty ekspertów i konferencję. Działania te mają podnieść świadomość na temat różnych form przemocy stosowanych wobec najmłodszych. 

To kolejne wspólne przedsięwzięcie resortu sprawiedliwości i Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz dzieci. Od 2022 r. Ministerstwo Sprawiedliwości i UNICEF współpracują na rzecz ochrony praw najmłodszych uchodźców z Ukrainy.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl