Wykonujący uciążliwe prace mogą wcześniej przejść na emeryturę

Kierowca samochodu ciężarowego, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonego ładunku, może liczyć na emeryturę według „starych zasad” - wynika z uchwały SN.

Czego dotyczyły wątpliwości prawne?

W dniu 31 stycznia 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów rozpoznawał zagadnienie prawne przedstawione we wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z 21 listopada 2017 r. o następującej treści:

„Czy praca kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, wymieniona w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (…), jest pracą w szczególnych warunkach, uprawniającą do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.), jeśli kierujący takim pojazdem wykonywał służbowo także czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora?”.

Podstawą złożenia wniosku o rozstrzygnięcie ww. zagadnienia były ujawnione w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżności dotyczące wykładni przepisów, które umożliwiają osobom urodzonym po 31 grudnia 1949 r. skorzystanie z uprawnień emerytalnych według regulacji obowiązujących przed datą wejścia w życie reformy systemu ubezpieczeń społecznych (1 stycznia 1999 r.). W ogólnym ujęciu „stare” zasady nabywania uprawnień emerytalnych są korzystniejsze, niż te, które obowiązują obecnie. W oparciu o dotychczasowe przepisy niektóre grupy zawodowe wykonujące prace o znacznym stopniu uciążliwości (w tym kierowcy samochodów ciężarowych) mogli ubiegać się o przyznanie emerytury w obniżonym wieku (wynoszącym 60 lat w przypadku mężczyzn), jeśli przy wykonywaniu takich prac, w pełnym wymiarze, przepracowali ogółem 15 lat. Te same reguły - z uwagi na regulacje przejściowe zawarte w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – mają także zastosowanie w stosunku do ubezpieczonych, którzy na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymowali się 15–letnim stażem emerytalnym przy wykonywaniu ww. prac, ale wtedy nie mogli skutecznie wystąpić z wnioskiem o emeryturę z uwagi na „młody” wiek.

Rozbieżności, których dotyczył wniosek Pierwszego Prezesa SN, odnosiły się do kwalifikacji stanów faktycznych, w których osoba zatrudniona pełnoetatowo jako kierowca samochodu ciężarowego (a więc wykonująca pracę w warunkach szczególnych, uprawniającą do wcześniejszej emerytury) zajmowała się służbowo – poza jazdą samochodem – także innymi czynnościami mającymi związek z przewozem towarów (załadunkowymi, wyładunkowymi, spedycyjnymi, konwojowymi itp.), które nigdy nie były i nie są klasyfikowane w przepisach emerytalnych jako praca w warunkach szczególnych. W niektórych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznawał, że wykonywanie takich ubocznych zadań stanowi przeszkodę w ubieganiu się byłego kierowcy o emeryturę w obniżonym wieku, bo pracownik w ramach zatrudnienia „na pełnym etacie” nie był w stanie wykonać pracy polegającej tylko na „kierowaniu pojazdem”.

Natomiast w innych wyrokach przyjęto koncepcję, zgodnie z którą czynności załadunkowe, wyładunkowe, spedycyjne i konwojowe stanowią integralną część zadania przewozowego, które wykonuje kierowca samochodu ciężarowego i dlatego osobie, która w ramach obowiązków pracowniczych – oprócz prowadzenia samochodu – wykonywała pozostałe czynności „okołotransportowe” należy się emerytura w wieku obniżonym, o ile pracownik przepracował w takich warunkach stale i w pełnym wymiarze przez co najmniej 15 lat. 

Co orzekł Sąd Najwyższy?

Udzielając odpowiedzi na pytanie prawne sformułowane we wniosku Pierwszego Prezesa SN, Sąd Najwyższy w składzie powiększonym podjął uchwałę (sygn. III UZP 8/17) o następującej treści:

Praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zagadnienie, które do tej pory wywoływało rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zostało zatem rozstrzygnięte z korzyścią dla ubezpieczonych, co jednak wcale nie oznacza, że kierowcy samochodów ciężarowych, którzy w związku z przewozem towarów wykonywali także szereg czynności ubocznych, mogą liczyć w każdym przypadku na emeryturę przyznawaną według preferencyjnych zasad.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl