TSUE o przekazaniu nieruchomości i VAT

2 wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 czerwca 2018 r., dotyczące pytań prejudycjalnych NSA, odnoszą się do kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług przekazania nieruchomości.

W dniu 13 czerwca 2018 r. Trybunał Sprawiedliwości udzielił bowiem odpowiedzi na pytania prejudycjalne przedstawione przez Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w postanowieniu z dnia 14 września 2016 r. sygn. akt I FSK 1857/13 oraz w postanowieniu z dnia 22 marca 2017 r. sygn. akt I FSK 1048/15.

Sprawa C-665/16 - Minister Finansów przeciwko Gminie Wrocław

Trybunał w wyroku z dnia 13 czerwca 2018 r. w sprawie C-665/16 - Minister Finansów przeciwko Gminie Wrocław stwierdził: „Artykuł 2 ust. 1 lit. a) oraz art. 14 ust. 2 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że stanowi transakcję podlegającą opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej przeniesienie własności nieruchomości należącej do podatnika podatku od wartości dodanej na rzecz Skarbu Państwa członkowskiego, dokonane z mocy prawa i w zamian za zapłatę odszkodowania, w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której ta sama osoba reprezentuje zarazem organ wywłaszczający i wywłaszczaną gminę, i w której ta ostatnia nadal w praktyce zarządza daną nieruchomością, nawet jeżeli wypłata odszkodowania została dokonana tylko jako wewnętrzne przeksięgowanie w budżecie gminy.”

TSUE wyjaśnił też np., że przysługujący Gminie status podatnika VAT nie jest kwestionowany przez sąd odsyłający. Na mocy art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT „podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Za „działalność gospodarczą” uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Co do przesłanki działania „w charakterze podatnika” w chwili przeniesienia prawa własności nieruchomości na Skarb Państwa, kwestionowanego przez Gminę w oparciu o art. 13 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy VAT, przypomniał, iż Trybunał uznał już, że działalnością wykonywaną w charakterze organu władzy publicznej w rozumieniu tego przepisu jest działalność wykonywana przez podmioty prawa publicznego w ramach właściwego dla nich reżimu prawnego, z wyłączeniem tej działalności, która jest wykonywana przez nich na tych samych warunkach prawnych, co prywatni przedsiębiorcy. Do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy warunek ten jest spełniony w rozpatrywanym przezeń sporze.

W odniesieniu do sprawy w postępowaniu głównym własność nieruchomości należących do Gminy faktycznie została przeniesiona na Skarb Państwa w celu budowy drogi krajowej. Owo przeniesienie miało miejsce na mocy nakazu wydanego przez organ władzy publicznej, czyli Wojewodę Dolnośląskiego, który odrębną decyzją ustalił też należną Gminie kwotę odszkodowania. Z tego wynika, z zastrzeżeniem zbadania przez sąd odsyłający, że trzy przesłanki zawarte w art. 14 ust. 2 lit. a) dyrektywy VAT są w niniejszym przypadku spełnione.

Sprawa C-421/17 - Szef Krajowej Administracji Skarbowej przeciwko Polfarmex S.A.

Z kolei w wyroku C‑421/17 Szef Krajowej Administracji Skarbowej przeciwko Polfarmex S.A. Trybunał stwierdził: "Artykuł 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że przekazanie przez spółkę akcyjną na rzecz jednego z jej akcjonariuszy własności nieruchomości, dokonane, jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, tytułem wynagrodzenia za nabycie przez ową spółkę akcyjną, w ramach mechanizmu umorzenia akcji przewidzianego w przepisach krajowych, akcji posiadanych przez owego akcjonariusza w jej kapitale zakładowym, stanowi odpłatną dostawę towarów podlegającą opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, o ile owa nieruchomość jest związana z działalnością gospodarczą owej spółki akcyjnej”.

TSUE wyjaśnił przy tym m.in., że co się tyczy pojęcia „działalności gospodarczej”, należy je rozumieć jako obejmujące wszelką działalność producentów, handlowców i osób świadczących usługi. Analiza tych definicji wskazuje na szeroki zakres stosowania tego pojęcia oraz na jego obiektywny charakter, co oznacza, że działalność ta jest postrzegana jako taka, niezależnie od jej celów lub rezultatów. Określona działalność jest więc zasadniczo uznawana za „gospodarczą”, jeżeli ma charakter stały i jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie otrzymywane przez osobę, która ją wykonuje. Z powyższego wynika, że art. 9 tej dyrektywy ustanawia bardzo szeroki zakres stosowania VAT.

W opisanej sprawie, w ramach procedury przed organami podatkowymi Polfarmex podniósł, że obydwie rozpatrywane transakcje stanowią jedną złożoną transakcję, w skład której wchodzi umorzenie akcji oraz zapłata wynagrodzenia z tego tytułu polegająca na dostawie towarów. Jednakże, mając na uwadze wzajemny charakter świadczeń między obydwiema spółkami i podwójny charakter każdej ze stron w ramach ich stosunku prawnego, z jednej strony jako dostawcy i z drugiej strony jako odbiorcy, należy rozróżnić te dwie transakcje.

Co się tyczy transakcji dostawy nieruchomości rozpatrywanych w postępowaniu głównym, gdyby okazało się, że owe nieruchomości, których własność miałaby zostać przekazana przez Polfarmex w zamian za planowane „umorzenie”, są nieruchomościami pozostającymi w zakresie „działalności gospodarczej” owej spółki w szerokim rozumieniu, jakie zostało przyjęte w orzecznictwie, co podlega weryfikacji przez sąd odsyłający, wówczas należałoby stwierdzić, że tego rodzaju transakcja podlega opodatkowaniu VAT. W tym względzie, sama okoliczność, że przyczyną przekazania własności jest zapłata za omawiane akcje, i że owa transakcja mieści się w kontekście restrukturyzacji spółki Polfarmex nie może prowadzić do wniosku, że tego rodzaju dostawa nieruchomości jest wyłączona z zakresu stosowania art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy VAT.

Powyższe stwierdzenie pozostaje jednak bez uszczerbku dla ustanowionego w art. 135 ust. 1 lit. j) dyrektywy VAT zwolnienia z VAT obejmującego dostawy budynków, inne niż dostawy, o których mowa w art. 12 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, który dotyczy dostaw budynku lub części budynku oraz związanego z nim gruntu, przed pierwszym zasiedleniem. Należy bowiem w szczególności przypomnieć, że na podstawie owych przepisów rozpatrywanych łącznie Trybunał dokonał rozróżnienia między nowym a starym budynkiem, przy czym sprzedaż starego budynku nie podlega co do zasady opodatkowaniu VAT. W związku z tym, że pytanie prejudycjalne nie dotyczy owych przepisów, a Trybunał nie dysponuje żadnymi informacjami w tym względzie, do sądu odsyłającego będzie należało w danym przypadku określenie przepisów podlegających zastosowaniu w tym zakresie do nieruchomości będących przedmiotem dostawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym.

Co się tyczy transakcji umorzenia akcji, z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, że samo nabycie czy posiadanie akcji nie może być traktowane jako „działalność gospodarcza” w rozumieniu dyrektywy VAT. Samo dzierżenie tytułów uczestnictwa innych przedsiębiorstw nie stanowi wykorzystywania dóbr w sposób ciągły do celów zarobkowych, ponieważ ewentualna dywidenda będąca pożytkiem z tego uczestnictwa wynika z samej własności dóbr, a nie jest świadczeniem wzajemnym z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej w rozumieniu tejże dyrektywy (wyrok z dnia 26 maja 2005 r., Kretztechnik, C‑465/03, EU:C:2005:320, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo). Skoro zatem nabycie tytułów uczestnictwa w innych przedsiębiorstwach nie stanowi samo w sobie działalności gospodarczej w rozumieniu tejże dyrektywy, nie są nią tym samym transakcje polegające na zbyciu tego rodzaju tytułów.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl