Nowelizacja ustawy ograniczająca podwyżki cen ciepła

Dzięki nowelizacji ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw oraz niektórych innych ustaw wzrost cen ciepła do końca tego roku zostanie zahamowany na poziomie nie wyższym niż 40 proc.

- "Chronimy odbiorców ciepła przed skutkami kryzysu energetycznego wywołanego przez agresję Rosji w Ukrainie. Ustawa zadziała na podwyżki, które zostały dokonane przed jej wejściem w życie. Oznacza to, że wzrost cen dostawy ciepła systemowego, obejmujący wszystkie opłaty i stawki nałożone na odbiorcę, nie może być większy niż 40 proc. w stosunku do cen obowiązujących 30 września 2022 r." – podkreśliła minister klimatu i środowiska Anna Moskwa.

- "Jeśli podwyżka przesłana odbiorcy przez spółdzielnię lub wspólnotę będzie wyższa, to nadpłata zostanie rozliczona przy kolejnych płatnościach" – wyjaśniła.

Przepisy dają podstawę do wyrównania przedsiębiorstwom energetycznym nadmiernych wzrostów kosztów ogrzewania, tak by odbiorca - będący podmiotem uprawnionym - nie został nimi obciążony.

Wzrost nie wyższy niż 40 proc.

Znowelizowane przepisy przedłużają mechanizm, który ma ograniczyć wzrost cen ciepła dla odbiorców do końca 2023 r. Zmiana przewiduje, że wzrost cen dostawy ciepła systemowego, obejmujący wszystkie opłaty i stawki nałożone na odbiorcę ulegnie ograniczeniu do ustalonego poziomu, który będzie zależny od historycznych cen dostawy ciepła. Maksymalne ceny dostawy ciepła przez przedsiębiorstwa energetyczne będą miały zastosowanie na cele mieszkaniowe i użyteczności publicznej.

Zgodnie z ustawą z września 2022 r. na rekompensaty dla wytwórców ciepła, dodatki dla gospodarstw domowych i podmiotów wrażliwych przeznaczono 10 mld zł. Nowelizacja przepisów określa dodatkowe wydatki na 2023 rok w wysokości 4,5 mld zł – do łącznej kwoty 14,5 mld zł.

Maksymalna cena dostawy ciepła ma obejmować wszystkie składniki kosztowe dostawy ciepła występujące w danym systemie ciepłowniczym: cenę za zamówioną moc cieplną, cenę ciepła, cenę nośnika ciepła, stawki opłat stałych i zmiennych za usługi przesyłowe. Zgodnie z ustawą maksymalna cena dostawy ciepła nie może być wyższa niż 140 proc. ceny dostawy ciepła stosowanej w danym systemie ciepłowniczym 30 września 2022 r.

W terminie 10 dni od wejścia w życie ustawy Prezes Urzędu Regulacji Energetyki obliczy i opublikuje informację o maksymalnej cenie dostawy ciepła przez przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesję i wykonujące działalność w zakresie sprzedaży ciepła. Rekompensatę za sprzedaż ciepła po ograniczonej ustawowo cenie będzie wypłacał tym przedsiębiorstwom Zarządca Rozliczeń. Przedsiębiorstwa nieposiadające koncesji samodzielnie dokonają ustalenia maksymalnej ceny dostawy ciepła. Wyrównania wypłaci im właściwy wójt, burmistrz albo prezydent po weryfikacji maksymalnej skalkulowanej ceny dostawy ciepła.

Co dokładnie przewiduje ustawa z dnia 8 lutego 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw oraz niektórych innych ustaw? 

Obecne rozwiązania dedykowane wsparciu odbiorców ciepła systemowego nie obejmują kosztów usług dostarczenia ciepła, a jedynie koszty wytwarzania ciepła. Ustawa ma na celu objęcie systemem wsparcia kosztów zarówno wytwarzania, jak i dostawy ciepła, i dotyczyć ma  dostawy ciepła do wskazanych, uprawnionych odbiorców – takich jak gospodarstwa domowe, szpitale, żłobki, przedszkola, szkoły, domy pomocy społecznej i inne instytucje użyteczności publicznej, a także wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe i inne podmioty, które na mocy ustawy, umowy lub innego tytułu prawnego są uprawnione lub zobowiązane do zapewnienia dostaw ciepła do lokali mieszkalnych i lokali instytucji użyteczności publicznej.

W aktualnym stanie prawnym funkcjonują przepisy, które wprowadziły mechanizm ustalania przez wytwórcę ciepła określonego poziomu cen wytwarzanego ciepła dla uprawnionych odbiorców, w postaci średnich cen wytwarzanego ciepła z rekompensatą. W ustawie proponowane jest nowe narzędzie przeznaczone do ochrony odbiorców, mające zastąpić ww. mechanizm – tj.  maksymalna cena dostawy ciepła. Narzędzie to będzie stosowane w okresie od dnia 1 marca 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. Maksymalna cena dostawy ciepła zostanie zdefiniowana jako cena dostawy ciepła (tj. suma średniej ceny wytwarzania ciepła i średniej stawki opłat za usługi przesyłowe) obowiązująca na dzień 30 września 2022 r. powiększona o 40%. Jeżeli nastąpi wzrost cen dostawy ciepła, obejmujących wszystkie opłaty i stawki nałożone na odbiorcę ciepła, większy niż 40% w stosunku do cen obowiązujących na dzień 30 września 2022 r., odbiorca będący podmiotem uprawnionym nie zostanie obciążony wzrostem kosztów przewyższającym ww. pułap 40%, a przedsiębiorstwa energetyczne otrzymają z tego tytułu odpowiednie wyrównanie. Jeżeli tak ustalona maksymalna cena dostawy ciepła w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym będzie wyższa od średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą powiększonej o średnią stawkę opłat za usługi przesyłowe w danym systemie ciepłowniczym, albo będzie ona wyższa od ceny dostawy ciepła obliczonej na podstawie obowiązującej taryfy dla ciepła w danym systemie ciepłowniczym, przedsiębiorstwo energetyczne obowiązane będzie stosować w rozliczeniach z odbiorcami objętymi wsparciem najniższą z tych cen, oraz będzie uprawnione do otrzymania wyrównania z tego tytułu.

Maksymalna cena dostawy ciepła ustalana będzie w oparciu o wszystkie składniki kosztowe dostawy ciepła, występujące w danym systemie ciepłowniczym, tj. w oparciu o:

1. cenę za zamówioną moc cieplną;
2. cenę ciepła;
3. cenę nośnika ciepła - wody dostarczonej do napełniania i uzupełniania jej ubytków w instalacjach odbiorczych lub niezwróconych;
4. stawkę opłat stałych za usługi przesyłowe;
5. stawkę opłat zmiennych za usługi przesyłowe.

Niestosowanie maksymalnej ceny dostawy ciepła przez przedsiębiorstwo energetyczne skutkować będzie odpowiedzialnością administracyjną (przewidziane w tym zakresie kary nie będą mogły być niższe niż 1 000 000 zł).

Wyrównanie dla przedsiębiorstw energetycznych przysługiwać będzie w kwocie stanowiącej iloczyn różnicy między ceną dostawy ciepła wynikającą z taryfy przedsiębiorstwa a ceną ustaloną zgodnie z ustawą jako maksymalna cena dostawy ciepła, oraz ilości sprzedanego ciepła w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym;

Natomiast w przypadku, w którym  (z uwagi na fakt, że maksymalna cena dostawy ciepła ustalona w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym na podstawie ustawy będzie wyższa od średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą powiększonej o średnią stawkę opłat za usługi przesyłowe, albo będzie wyższa od ceny dostawy ciepła obliczonej na podstawie obowiązującej taryfy dla ciepła w danym systemie ciepłowniczym) przedsiębiorstwo obowiązane będzie stosować najniższą z tych cen – wyrównanie przysługiwać będzie w kwocie stanowiącej iloczyn różnicy między maksymalną ceną dostawy ciepła i najniższą z ww. cen oraz ilości sprzedanego ciepła w danym miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Wyrównanie będzie wypłacane przez:

1. Zarządcę Rozliczeń S.A. – w przypadku przedsiębiorstwa energetycznego posiadającego koncesję i wykonującego działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży ciepła;
2. wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, właściwego ze względu na miejsce siedziby podmiotu uprawnionego – w przypadku przedsiębiorstwa energetycznego, które prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży ciepła, które nie wymaga uzyskania koncesji lub zwolnione jest z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzania Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki.

Nowelizacja przewiduje także wypłatę wyrównania dla  sprzedawców ciepła, którzy w okresie od dnia 1 października 2022 r. do dnia 28 lutego 2023 r., w danym systemie ciepłowniczym, w rozliczeniach z odbiorcami stosowali cenę dostawy ciepła wyższą od maksymalnej ceny dostawy ciepła. Wyrównania takie będzie wypłacane na wniosek sprzedawcy ciepła złożony nie wcześniej niż w terminie 15 dni i nie później niż w terminie 60 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Sprzedawca ciepła będzie zobowiązany do uwzględnienia otrzymanego wyrównania w rozliczeniach z odbiorcami  - przez dokonanie odpowiedniej korekty rozliczeń za w/w okres. Niedokonanie takiego rozliczenia i takiej korekty skutkować będzie obowiązkiem zwrotu wyrównania wraz z odsetkami liczonymi od dnia otrzymania wyrównania oraz wiązać się będzie z odpowiedzialnością administracyjną (przewidziane w tym zakresie kary nie będą mogły być niższe niż 1 000 000 zł).

Wyrównania będą finansowane z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, o którym mowa ustawie z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, zwanego dalej „Funduszem”.

Otrzymanie wyrównania będzie wiązać się z obowiązkiem dokonania rozliczenia z podmiotem, który je wypłacił. W przypadku niezłożenia wniosku o rozliczenie w terminie  wypłacone wyrównanie uznawane będzie za otrzymane nienależnie i przedsiębiorstwo energetyczne będzie obowiązane do jego zwrotu wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych.

Wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe i inne podmioty, które na mocy ustawy, umowy lub innego tytułu prawnego są uprawnione lub zobowiązane do zapewnienia dostaw ciepła do lokali mieszkalnych, zostaną zobowiązani do niezwłocznego zastosowania obniżonej opłaty za ciepło w ramach rozliczeń kosztów zakupu ciepła oraz do przedstawienia zawiadomienia o tej zmianie właścicielom lokali w budynkach wielolokalowych wraz z informacją o  wysokości zmniejszenia rachunku za ciepło w wyniku zastosowania obniżonej opłaty za ciepło. Niewykonanie tego obowiązku skutkować będzie odpowiedzialnością za wykroczenie.  

Gmina, na której obszarze ciepło wytwarzane przez dane przedsiębiorstwo energetyczne jest dostarczane do odbiorców ciepła, będzie mogła udzielić takiemu przedsiębiorstwu energetycznemu dodatkowego wyrównania z budżetu gminy. Gmina wypłacająca dodatkowe wyrównania będzie mogła zostać zwolniona z konieczności zapewnienia wkładu własnego do inwestycji realizowanych ze środków Rządowego Funduszu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych.

Nowelizacja wprowadza także dodatkowe obowiązki informacyjne związane z przyznawaniem dodatków dla gospodarstw domowych i dodatków dla podmiotów wrażliwych na podstawie zmienianej ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta przedstawiał będzie wojewodzie informację o liczbie toczących się postępowań w sprawie wypłaty dodatków dla gospodarstw domowych i dodatków dla podmiotów wrażliwych, w których, w związku z wniesieniem odwołania, nie zapadło prawomocne rozstrzygnięcie organu administracji publicznej lub sądu administracyjnego, oraz o łącznej wysokości dodatków dla gospodarstw domowych i dodatków dla podmiotów wrażliwych będącej przedmiotem tych postępowań, w terminie do dnia 15 czerwca w latach 2023–2025. Wojewodowie przedstawiać będą ministrowi właściwemu do spraw energii zbiorczą informację z powyższego zakresu, w terminie do dnia 30 czerwca w latach 2023–2025. Analogiczne obowiązki informacyjne wprowadza się także w zakresie dodatku osłonowego, o którym mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym, dodatku węglowego, o którym mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym oraz dodatku elektrycznego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej.

Nowelizacja zwiększa także wysokość limitu wydatków Funduszu przeznaczonych na dopłaty do ciepła systemowego (tj. wydatków zarówno na dotychczasowy system rekompensat jak i wprowadzany ustawą system wypłaty wyrównań) – limit ten z dotychczasowych 10 000 000 000 zwiększa się do łącznej kwoty 14 500 000 000 zł. Ustawa zmienia także szereg innych przepisów poszczególnych ustaw określających limity wydatków budżetowych będących skutkiem ich wejścia w życie – powyższe dotyczy zmian dokonywanych w:

• ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach;
• ustawie z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym;
• ustawie z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku.

Zmiany dokonywane w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne w szczególności dodają do tej ustawy regulacje dotyczące funkcjonowania magazynów energii – wprowadzając generalny zakaz prowadzenia i zarządzania takimi magazynami dla operatorów systemu elektroenergetycznego oraz określając dopuszczalne wyjątki od tego zakazu i zasady ich stosowania.

Zmiany dokonywane w ustawie z dnia 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku dotyczą m.in.:

• obowiązków dotychczasowego sprzedawcy energii elektrycznej w zakresie przekazania określonych dokumentów nowemu sprzedawcy w związku ze zmianą sprzedawcy energii elektrycznej;
• zasad dokonywania odpisów na rachunek Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny – w tym przez wytwórcę energii elektrycznej, który jednocześnie wykonuje działalność w zakresie obrotu energią elektryczną.

Zmiany w ustawie z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu zmierzają w szczególności do poszerzenia obowiązków informacyjnych przedsiębiorstw energetycznych wobec gospodarstw domowych, tak aby łatwiejsze stało się precyzyjne określenie ilości paliw gazowych zużytych na potrzeby danego gospodarstwa domowego – co jest niezbędne przy ustalaniu przysługującej gospodarstwu domowemu rekompensaty z tytułu podatku VAT zapłaconego od tych  paliw.

Nowelizacja wprowadza także zmiany w:

• ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości – zmieniając zakres zawartego tam odesłania do przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego;
• ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne – dookreślając okres utrzymania w mocy przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 114 ust. 5 uchylonej ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne;
• ustawie z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej – korygując niewłaściwe odniesienia w tej ustawie do roku 2023 (zamiast do 2022 r.) oraz do roku 2022 (zamiast do 2023 r.).

Nowelizacja zawiera przepisy przejściowe i dostosowujące, w szczególności dotyczące składania wniosku o wypłatę wyrównania za marzec 2023 oraz dotyczące rekompensat należnych w przypadku, gdy w okresie od dnia 1 października 2022 r. do dnia 28 lutego 2023 r. średnia cena wytwarzania ciepła obliczona przez sprzedawcę ciepła nie przekroczyła w danym systemie ciepłowniczym średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą.

Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem wskazanych regulacji, który wchodzą w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia oraz regulacji wchodzących w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl