Zmiany w organizacji Państwowego Ratownictwa Medycznego

Zmiany zakładają m.in. przejęcie przez Ministra Zdrowia zadań w zakresie utrzymania i obsługi technicznej Systemu Wspomagania Dowodzenia (SWD) Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM), dotychczas realizowanego przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Czemu mają służyć zmiany w PRM?

Celem ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw jest dokonanie zasadniczych zmian w organizacji Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM), m.in. w zakresie funkcjonowania dyspozytorni medycznych, roli dyspozytora medycznego, możliwości zastosowania nowoczesnych technologii teleinformatycznych w obszarze koordynowania działań poszczególnych uczestników akcji medycznej na miejscu zdarzenia i poza nim, a także funkcjonowania Systemu Wspomagania Dowodzenia PRM (SWD PRM).

Nowelizacja ma służyć wzmocnieniu wpływu państwa na bezpieczeństwo zdrowotne obywateli, którzy znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia.

Przyjęte rozwiązania są zbieżne z postulatami zgłaszanymi przez środowisko ratowników medycznych.

Jakie zmiany przewidziano?

Nowelizacja ustawy o PRM zawiera dwie podstawowe zmiany odnoszące się do systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego. Dotyczą one:

• wprowadzenia możliwości zawierania umów na zadania zespołów ratownictwa medycznego z podmiotami z większościowym udziałem kapitału publicznego (tzw. „upublicznienie systemu PRM”),
• przejęcia przez ministra zdrowia od MSWiA Systemu Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego, będącego narzędziem teleinformatycznym do obsługi zgłoszeń alarmowych.

Przyjęta mała nowelizacja ustawy o PRM niesie wiele zmian oczekiwanych przez środowisko ratownictwa medycznego:

• uregulowanie obszaru odnoszącego się do dyspozytorni i dyspozytorów medycznych, w tym przejęcie dyspozytorni medycznych przez wojewodów,
• zapewnienie dostępu do wsparcia psychologicznego dla dyspozytorów medycznych,
• doprecyzowanie możliwości wykonywania zawodu przez ratownika medycznego w jednostkach podległych Ministrowi Obrony Narodowej, a także w Policji oraz w Służbie Ochrony Państwa ,
• rozszerzenie o kardiologię i neurologię katalogu specjalizacji lekarskich, które umożliwią uzyskanie statusu lekarza systemu PRM,
• wprowadzenie możliwości pełnienia funkcji wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego przez ratowników medycznych i pielęgniarki systemu,
• powołanie Krajowego Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego, którego głównym celem będzie realizacja zadań związanych z Systemem Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego, monitorowania systemu PRM oraz indywidualnego rozwoju zawodowego dyspozytorów medycznych.

Jak wspomniano, nowelizacja przewiduje przejęcie przez ministra właściwego do spraw zdrowia od dotychczasowego administratora SWD PRM – ministra właściwego do spraw administracji publicznej, całości zadań z zakresu zapewnienia narzędzi teleinformatycznych do odbioru oraz obsługi powiadomień o zdarzeniach i zgłoszeń alarmowych w systemie PRM, m.in. uprawnień do nadzorowania, określania kierunków rozwoju, pełnienia funkcji administratora i podmiotu odpowiedzialnego za rozbudowę i modyfikacje SWD PRM.

Zgodnie z nowelizacją umowy na wykonywanie zadań zespołów ratownictwa medycznego (karetki z obsadą) będą powierzane wyłącznie samodzielnym publicznym zakładom opieki zdrowotnej, jednostkom budżetowym i spółkom kapitałowym co najmniej z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostkom samorządu terytorialnego. Ustawa przewiduje, że umowy dotyczące ratownictwa medycznego, zawarte przez prywatne firmy z NFZ, przestaną obowiązywać w przyszłym roku. Upublicznienie systemu wprowadza się z uwagi na zapewnienie pomocy medycznej w obliczu zagrożeń, w tym także takich jak np. ataki terrorystyczne.

Wojewodowie, tak jak dotychczas, będą zapewniać utrzymanie i funkcjonowanie SWD PRM na terenie województwa. Dyspozytornia medyczna stanie się komórką organizacyjną urzędu wojewódzkiego, pełniącą rolę ośrodka działania SWD PRM na terenie województwa. Dyspozytorzy medyczni będą pracownikami urzędów wojewódzkich, zatrudnianymi na podstawie stosunku pracy. Dyspozytornie medyczne mają pełnić funkcję centrów, wokół których będzie tworzony rejon operacyjny, na który zawierane będą umowy z  płatnikiem świadczeń (zgodnie z zasadą: jedna dyspozytornia medyczna – jeden rejon operacyjny). 

Tak więc, w związku z przyjętym przez ministra zdrowia w 2011 r. kierunkiem zmian w organizacji systemu powiadamiania ratunkowego założono stopniową restrukturyzację centrów dyspozytorskich. W ciągu ponad 6 lat postępowała stopniowa redukcja dyspozytorni medycznych. Do 1 stycznia 2028 r. każde województwo będzie dysponowało 1 dyspozytornią medyczną, z wyjątkiem województwa śląskiego i mazowieckiego – w nich, zgodnie z ustawą, będą po 2 dyspozytornie medyczne. Tworzenie tych wielostanowiskowych dyspozytorni medycznych poprawi zarządzanie zespołami ratownictwa medycznego, skróci czas dojazdu zespołów ratownictwa medycznego do miejsca zdarzenia i wpłynie na ich lepszą koordynację. Dyspozytornia medyczna, która zarządza większą liczbą zespołów ratownictwa medycznego, ma większą zdolność do koordynowania akcji medycznych, szczególnie w razie zdarzeń z dużą liczbą poszkodowanych. W okresie przejściowym, tj. od dnia wejścia ustawy w życie do 31 grudnia 2020 r., dyspozytornie medyczne pozostaną w strukturach organizacyjnych dysponentów zespołów ratownictwa medycznego. Od 1 stycznia 2021 r. dyspozytornia medyczna będzie komórką organizacyjną urzędu wojewódzkiego, a jej obszar działania pokryje się z granicami rejonu operacyjnego, na który zawierane są umowy z płatnikiem świadczeń. Zatrudnienie dyspozytorów medycznych przez wojewodów na podstawie umowy o pracę ma zapewnić ciągłość działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego.

Co do zasady, od dnia 1 stycznia 2021 r. na terenie województwa będzie działała jedna dyspozytornia medyczna, tworzona i prowadzona przez wojewodę. Jedynie na terenie województw mazowieckiego i śląskiego działać będą po dwie dyspozytornie medyczne.

 Ponadto nowelizacja zwiększa katalog osób, którym będzie przysługiwała ochrona przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych, o osoby udzielające pomocy medycznej w szpitalnym oddziale ratunkowym, dyspozytorów medycznych i wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego. Ma to zapobiegać znieważaniu, groźbom lub fizycznym atakom na personel medyczny.

Ratownik medyczny i pielęgniarka systemu będą mogli udzielić świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta, jeżeli wymaga on niezwłocznej pomocy, a ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody i nie ma możliwości porozumienia się z jego przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym. 

Nowelizacja przewiduje też utworzenie w strukturach dysponenta lotniczych zespołów ratownictwa medycznego Krajowego Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego, nadzorowanego przez ministra zdrowia. Centrum będzie obsługiwało System Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego, prowadziło pion szkoleniowy (kursy uprawniające do pracy na stanowiskach wojewódzkiego koordynatora ratownictwa medycznego i dyspozytora medycznego, doskonalącego dla dyspozytora medycznego), prowadziło monitoring przebiegu akcji medycznych w zdarzeniach, których skutki spowodowały nagłe zagrożenie zdrowia dla wielu osób, a także opracowywało testy do wstępnej kwalifikacji kandydatów ubiegających się o zatrudnienie na stanowiskach dyspozytorów medycznych i wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego.

Senat swymi poprawkami do ustawy m.in. rozszerzył też katalog podmiotów, które przetwarzają dane w Systemie Wspomagania Dowodzenia Państwowego Ratownictwa Medycznego. Wydłużył do końca pierwszego kwartału 2019 r. okres, w którym obowiązywać będą dotychczasowe umowy na zadania zespołów ratownictwa medycznego. Przesunął także terminy wejścia w życie przepisów dotyczących budowy Krajowego Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego oraz przygotowania i prowadzenia kursów dla dyspozytorów medycznych i wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Ustawa wchodzi w życie, co do zasady, po upływie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 26 czerwca 2018 r. Znaczna część regulacji jest jednak rozłożona w czasie i będzie wchodzić w życie stopniowo w latach 2019-2020. 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl