Zmiany dot. skargi nadzwyczajnej i mianowania asesorów

Nowelizacja m.in. ustawy o Sądzie Najwyższym zmienia przepisy dotyczące skargi nadzwyczajnej i procedury mianowania asesorów.

Jakie zmiany przewidziano? 

Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw nowelizuje przepisy czterech ustaw. Przewiduje:

1. zmiany podmiotu uprawnionego do mianowania asesorów sądowych sądów powszechnych,
2. zmiany podstawy występowania ze skargą nadzwyczajną,
3. wprowadzenia obowiązku zasięgania przez Prezydenta RP opinii Krajowej Rady Sądownictwa przed rozstrzygnięciem o dalszym zajmowaniu stanowiska Sędziego Sądu Najwyższego, po osiągnięciu przez niego wieku przejścia w stan spoczynku,
4. ograniczenia kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej od orzeczeń, które uprawomocniły się przed dniem wejścia w życie ustawy o Sądzie Najwyższym,
5. uprawnienia Krajowej Rady Sądownictwa do zgłoszenia sprzeciwu wobec powołania aplikanta na stanowisko asesora sądowego sądu powszechnego,
6. wprowadzenia odpowiednich przepisów przejściowych w zakresie zmian przyjętych w ustawie.

Nowelizacja wprowadza zmiany w Prawie o ustroju sądów powszechnych dotyczące mianowania asesorów sądowych. Zgodnie z nią, miałby dokonywać tego nie - jak obecnie - minister sprawiedliwości, lecz Prezydent. Ustawa wprowadza bowiem właściwość Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, działającego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, jako podmiotu uprawnionego do mianowania aplikantów aplikacji sędziowskiej i prokuratorskiej na stanowisko asesora sądowego. Asesor pełnić będzie obowiązki sędziego przez okres 4 lat od dnia objęcia stanowiska asesorskiego. Krajowa Rada Sądownictwa będzie mogła wyrazić sprzeciw wobec kandydata na stanowisko asesorskie na etapie procedury poprzedzającym mianowanie asesora sądowego przez Prezydenta. Krajowa Rada Sądownictwa będzie więc mogła zgłosić sprzeciw wobec mianowania aplikanta (aplikacji sądowej lub prokuratorskiej) w terminie 2 miesięcy od dnia przedstawienia Radzie listy klasyfikacyjnej egzaminowanych aplikantów, przed przesłaniem wniosku o mianowanie do Prezydenta RP.

Zmianie ulegają również przepisy dotyczące skargi nadzwyczajnej, która będzie mogła być wniesiona, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej. Taka treść przepisu bezpośrednio nawiązuje do brzmienia art. 2 Konstytucji.

Skarga nadzwyczajna na prawomocne wyroki polskich sądów będzie mogła zostać złożona wyłącznie przez Prokuratora Generalnego lub Rzecznika Praw Obywatelskich. Obecnie złożyć może ją osiem podmiotów m.in. RPO, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Finansowy i prezes UOKiK. 

Ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej (w art. 115 ustawy o Sądzie Najwyższym) odnosi się jedynie do spraw, w których orzeczenie uprawomocniło się przed dniem 3 kwietnia 2018 r. (czyli przed dniem wejścia w życie ustawy o Sądzie Najwyższym). Uprawnionymi do wniesienia skargi nadzwyczajnej, na podstawie art. 115, będą więc Prokurator Generalny i Rzecznik Praw Obywatelskich. W odniesieniu do spraw, w których orzeczenia uprawomocniły się lub uprawomocnią, po wejściu w życie ustawy o Sądzie Najwyższym (po dniu 3 kwietnia 2018 roku) lista podmiotów uprawnionych do wniesienia skargi nadzwyczajnej, wskazana w art. 89 § 2 pozostanie niezmieniona - tj. Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Ustawa w przepisach nowelizujących art. 37 § 1 i 3 wprowadza obowiązek zasięgania przez Prezydenta RP opinii Krajowej Rady Sądownictwa przed podjęciem decyzji o dalszym zajmowaniu stanowiska Sędziego Sądu Najwyższego po osiągnięciu przez niego wieku przejścia w stan spoczynku. Nowe przepisy określają terminy, w jakich zarówno Prezydent RP, jak i Krajowa Rada Sądownictwa powinny wypełnić obowiązki wskazane w ustawie. Brak wyrażonej w terminie opinii KRS uruchamia domniemanie, że KRS wydała opinię pozytywną.

Kiedy nowe przepisy wchodzą w życie?

Ustawa przewiduje 14-dniowy okres vacatio legis. Wejdzie w życie 16 czerwca 2018 r.

Przepisy art. 5 i 6 zawierają normy kształtujące zasady postępowania w stosunku do spraw wszczętych i niezakończonych pod rządami dotychczasowego prawa. W art. 5 ustawa stanowi, że w sprawach, w których Sędziowie Sądu Najwyższego wystąpili o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego Sądu Najwyższego, nierozpatrzonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, Prezydent RP zwróci się do Krajowej Rady Sądownictwa o wyrażenie opinii; zastosowanie znajdą zatem przepisy ustawy nowej. Natomiast przepisy art. 6 stanowią, że do skarg nadzwyczajnych wniesionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy będzie się stosowało przepis art. 89 § 1 w brzmieniu dotychczasowym, natomiast wyłącza się stosowanie nowego przepisu art. 115 § 1a, ustawy o Sądzie Najwyższym, co pozwoli na rozpatrzenie przez Sąd Najwyższy skarg nadzwyczajnych wniesionych przez podmioty inne niż Prokurator Generalny albo Rzecznik Praw Obywatelskich.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl