Zmiany w GMO

Nowelizacja ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie modyfikowanych zakłada, że aby wpisać uprawę GMO do rejestru, trzeba będzie mieć zgodę wszystkich właścicieli nieruchomości położonych w promieniu 30 km od granic zewnętrznych działki, na której planuje się uprawę GMO. Oprócz tego, nowelizacja wymaga przygotowania dokumentacji, która potwierdzi, że uprawa GMO nie będzie miała negatywnego wpływu na środowisko. Należy również uzyskać opinię akceptującą zamiar uprawy, którą wydaje rada gmina, rada powiatu i sejmik województwa.

Jaki jest cel ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz niektórych innych ustaw?

Podstawowym celem ustawy jest dokonanie wdrożenia do polskiego porządku prawnego art. 31 ust. 3 lit. b dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/18/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylającą dyrektywę Rady 90/220/EWG (Dz. Urz. WE L 106 z 17.04.2001, str. 1, Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 1, Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 24 – Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 77, Dz. Urz. UE L 81 z 20.03.2008, str. 45, Dz. Urz. UE L 68 z 13.03.2015, str. 1). Rzeczpospolita Polska powinna była dokonać wdrożenia dyrektywy, w tym wypełnić obowiązek wynikający z jej art. 31 ust. 3 lit. b (kwestia zgłaszania, rejestracji i informowania społeczeństwa o uprawach genetycznie zmodyfikowanych) z chwilą akcesji do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r.

Jakie zmiany przewidziano?

Rozwiązania zawarte w ustawie zostały opracowane stosownie do uwag Komisji Europejskiej, zgłoszonych w przekazanej Rzeczypospolitej Polskiej uzasadnionej opinii, wystosowanej na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dotyczącej naruszenia zobowiązania wynikającego z art. 31 ust. 3 lit. b dyrektywy 2001/18/WE oraz zapewnia wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 2 października 2014 r. w sprawie C–478/13. Mając na uwadze wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE ustawa zawiera przepisy regulujące kwestie prowadzenia upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych, które dotyczą:

1. ustanowienia w krajowym porządku prawnym obowiązku powiadomienia właściwych polskich władz o lokalizacji upraw GMO zgodnie z częścią C dyrektywy 2001/18/WE;
2. ustanowienia obowiązku zgłoszenia lokalizacji upraw GMO;
3. sposobu podania do publicznej wiadomości informacji o lokalizacji upraw GMO.

Wdrożeniu dyrektywy 2001/18/WE w zakresie wskazanym w wyroku służą przepisy zawarte w art. 49a–49m oraz art. 50a ustawy. Przepisy te na wstępie ustanawiają regułę przewidującą, że Rzeczpospolita Polska jest wolna od upraw GMO. Informują także, że wskazane przepisy są realizowane kolejno poprzez następujące mechanizmy oparte wprost na istniejących przepisach dyrektywy:

1. złożenie wniosku ministra właściwego do spraw środowiska w celu wykluczenia danego GMO z uprawy na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w art. 49b ustawy;
2. obligatoryjne wydanie rozporządzenia przez Radę Ministrów w sprawie zakazu uprawy danego GMO na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w art. 49c ustawy;
3. dokonanie wpisu do Rejestru Upraw GMO, o którym mowa we wprowadzanym do ustawy art. 49e.

W art. 49b ustawy wprowadzany jest mechanizm występowania przez ministra właściwego do spraw środowiska (po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw rolnictwa) do Komisji Europejskiej z wnioskiem, o którym mowa w art. 26b ust. 1 dyrektywy 2001/18/WE, w celu wykluczenia danego GMO z uprawy na całym terytorium kraju. Wymieniony przepis dyrektywy 2001/18/WE stanowi, że w czasie procedury zatwierdzania danego GMO lub podczas odnawiania zezwolenia, państwo członkowskie może wystąpić z wnioskiem o dostosowanie zakresu geograficznego pisemnego zezwolenia lub decyzji o zezwoleniu, by wykluczyć z uprawy całość lub część terytorium tego państwa członkowskiego. Opisana procedura służyć ma wykluczaniu prowadzenia upraw konkretnego  organizmu genetycznie zmodyfikowanego na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Po wystąpieniu przez ministra właściwego do spraw środowiska z wnioskiem, oraz po akceptacji przez Komisję Europejską, w myśl ust. 2 tego artykuły ustawy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywać będzie zakaz prowadzenia upraw danego GMO określonego w zezwoleniu lub decyzji, o których mowa powyżej, uwzględniających wniosek złożony na podstawie przepisów dyrektywy.

Z kolei w dodawanym do ustawy art. 49c ustawodawca wprowadził kolejną procedurę zobowiązującą Radę Ministrów do wprowadzenia, w drodze rozporządzenia, zakazu uprawy danego GMO na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z zasadami wyrażonymi w art. 26b ust. 3 dyrektywy 2001/18/WE. Wymienione postanowienie dyrektywy 2001/18/WE upoważnia państwa członkowskie do przyjmowania środków ograniczających uprawę lub zakazujących na całym lub na części swojego terytorium uprawy danego GMO. Rada Ministrów będzie zobligowana do wprowadzenia zakazu, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia proporcjonalności i niedyskryminującego charakteru tego zakazu, jeżeli jest on uzasadniony:

1. celami polityki ochrony środowiska;
2. planowaniem i  zagospodarowaniem przestrzennym;
3. sposobem użytkowania gruntów;
4. skutkami społeczno-gospodarczymi;
5. koniecznością wykluczenia niezamierzonej obecności GMO w innych produktach;
6. celami polityki rolnej;
7. celami polityki publicznej.

Kolejna zmiany wprowadzane do ustawy o mikroorganizmach i organizmach genetycznie zmodyfikowanych odnoszą się do Rejestru Upraw GMO. Zgodnie z art. 49e ustawy, wpis uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO może zostać dokonany wyłącznie dla uprawy GMO planowanej na gruntach rolnych, w odległości nie mniejszej niż 30 km od granicy obszaru, dla którego ustanowiono formę ochrony przyrody, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1–5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (parki narodowe, rezerwaty przyrody,  parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000).

Wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO będzie dokonywał minister właściwy do spraw środowiska, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw rolnictwa (w zakresie proponowanych warunków i sposobu prowadzenia uprawy GMO), rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa (w zakresie zgodności dokonania wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO z polityką przestrzenną, strategią rozwoju i innymi dokumentami strategicznymi odpowiednio gminy, powiatu lub województwa) właściwej terytorialnie izby rolniczej
(w zakresie proponowanych warunków i sposobu prowadzenia uprawy GMO).

W myśl postanowień ustawy, do Rejestru Upraw GMO może być wpisana wyłącznie uprawa rośliny GMO, która została wprowadzona do obrotu z przeznaczeniem do uprawy oraz wobec której nie obowiązują zakazy, wprowadzone w trybie art. 49b ust. 2 i art. 49c ust. 1 ustawy. W ustawie określono w sposób szczegółowy kwestie postępowania w przedmiocie wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO: wymogi w zakresie wniosku o wpis do Rejestru, organy, u których obligatoryjne jest zasięgniecie opinii w przedmiocie wpisu do Rejestru, przesłanki wykreślenia wpisu uprawy GMO z Rejestru Upraw GMO.

Dokonanie, odmowa dokonania, zmiana i wykreślenie wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO  będzie następowało w drodze decyzji administracyjnej.

Rejestr Upraw GMO będzie prowadził minister właściwy do spraw środowiska w postaci elektronicznej. Rejestr udostępniany będzie również w Biuletynie Informacji Publicznej. Rejestr prowadzony będzie w sposób jawny, z wyjątkiem danych osobowych i adresowych podmiotów wnioskujących o wpis upraw GMO do Rejestru oraz informacji w zakresie tytułu prawnego do nieruchomości, na której ma być prowadzona uprawa GMO. Wgląd do Rejestru Upraw GMO będzie bezpłatny.

Kontrola upraw GMO prowadzona będzie przez wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego ze względu na miejsce prowadzenia danej uprawy z urzędu, na podstawie programu kontroli określanego corocznie przez ministra właściwego do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa, lub na wniosek ministra właściwego do spraw środowiska. Kontrola zgodności prowadzonych upraw z przepisami ustawy może być także przeprowadzona przez wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa na wniosek osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej.

Zgodnie z dodawanym do ustawy art. 49e ust. 1, wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO będzie dokonywał minister właściwy do spraw środowiska po zasięgnięciu opinii:

1. ministra właściwego do spraw rolnictwa w zakresie proponowanych warunków i sposobu prowadzenia uprawy GMO oraz
2. rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa w zakresie zgodności dokonania wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO z polityką przestrzenną, strategią rozwoju i innymi dokumentami strategicznymi odpowiednio gminy, powiatu lub województwa oraz
3. właściwej terytorialnie izby rolniczej w zakresie proponowanych warunków i sposobu prowadzenia uprawy GMO.

Do wniosku należało będzie dołączyć m.in. dokumentację potwierdzającą, że uprawa GMO, która ma być prowadzona, nie będzie mieć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo środowiska oraz informację o rodzaju i charakterze upraw prowadzonych na nieruchomościach znajdujących się w odległości do 30 km od gruntu rolnego, na którym ma być prowadzona uprawa GMO, oraz o przewidywanym oddziaływaniu uprawy GMO na uprawy przyległe do tego gruntu.

W przypadku odmowy akceptacji przez ww. podmioty lub w sytuacji, w której informacje zawarte w dostarczanej dokumentacji nie dają gwarancji, że uprawa GMO, która ma być prowadzona, nie będzie mieć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo środowiska bądź na zdrowie ludzi, minister odmówi dokonania wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO (art. 49e ust. 17 ustawy).

Do wniosku należało będzie dołączyć pisemne oświadczenia właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości położonych w odległości do 30 km od granicy gruntu rolnego, na którym ma być prowadzona uprawa GMO, że nie wyrażają sprzeciwu w związku z zamiarem utworzenia miejsca uprawy GMO oraz pszczelarzy lub związków pszczelarzy, których pasieki znajdują się w odległości do 30 km od granicy gruntu rolnego, na którym jest planowana uprawa GMO, że nie wyrażają sprzeciwu w związku z zamiarem dokonania wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO.

Wniosek o dokonanie wpisu uprawy GMO do Rejestru Upraw GMO, dotyczący rośliny GMO, która nie została wprowadzona do obrotu z przeznaczeniem do uprawy albo rośliny GMO wprowadzonej do obrotu z przeznaczeniem do uprawy, której uprawa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zakazana na podstawie art. 49b ust. 2 albo przepisów wydanych na podstawie art. 49c ust. 1, albo na podstawie przepisów odrębnych, zostanie pozostawiony bez rozpoznania.

Kiedy nowe przepisy zaczną obowiązywać?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl