Zmiany w systemie kaucyjnym

31.5.2024

Projekt zmian w systemie kaucyjnym

Projekt nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi ma celu doprecyzowanie przepisów dotyczących wydawania, cofania i zmieniania zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego.

System, który zostanie uruchomiony w 2025 roku, obejmie jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra. Prace nad projektem zostały zainicjowane w związku z pojawiającymi się wątpliwościami, czy obecne przepisy są wystarczające do zapewnienia planowego uruchomienia systemów kaucyjnych oraz rzetelnego ich prowadzenia.

Dlaczego mają zostać wprowadzone zmiany?

Przygotowane zmiany:

są w celu zapewnienia, żeby system, który zostanie uruchomiony w 2025 r., działał nie tylko sprawnie, ale też rzetelnie, przejrzyście i wydajnie;
wprowadzenie systemu kaucyjnego przyczyni się do zmniejszenia wpłat Polski do wspólnego budżetu UE z tytułu niepoddanych recyklingowi odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych. W 2023 r. Polska wpłaciła ok. 2,4 mld zł z tego tytułu;
jest to kolejny krok w stronę gospodarki o obiegu zamkniętym.

Jaki problem rozwiążą proponowane zmiany?

Są to:

potencjalny brak dostatecznego nadzoru ministra nad tworzonymi systemami kaucyjnymi na etapie poprzedzającym uruchomienie systemów (ograniczenie nieprawidłowości na etapie planowania);
zapobiegnie ewentualnym nadużyciom przy rozliczaniu pobranej kaucji z jednostkami handlowymi;
zwiększenie roli koordynującej ministra w celu zapewnienia sprawności działania i terminowości uruchomienia systemu;
zagwarantowanie objęcia systemem kaucyjnym branży HoReCa;
zapewnienie dodatkowego czasu dla branży napojowej oraz handlowej na rozwiązanie kwestii sanitarnych przy przygotowaniu systemu zbiórki opakowań po wyrobach mlecznych;
ograniczenie wystąpienia ryzyka spadku obrotów małych sklepów - wprowadzenie obowiązku zbierania opakowań wielokrotnego użytku w sklepach, które sprzedają dane produkty;
zmniejszenie problemu zaśmiecania otoczenia poprzez zapewnienie możliwości zwrotu butelek i odzyskania kaucji za pomocą co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w każdej gminie.

Jakie konkretnie zmiany przygotowano?

Proponowane zmiany obejmują:

doprecyzowanie zawartości wniosku o wydanie zezwolenia poprzez dookreślanie jaki rodzaj dokumentów jest wymagany, szczegółowych informacji pozwalających na nadzorowanie przebiegu prac prowadzących do uruchomienia sytemu oraz określenie wymaganych załączników. Powyższe umożliwi ministrowi właściwemu do spraw klimatu kontrolowanie procesu przygotowania uruchomienia sytemu po wydaniu zezwolenia;
wskazanie terminu uruchomienia systemu kaucyjnego w zezwoleniu, który nie może być dłuższy niż 24 miesiące od dnia wydania zezwolenia. Ograniczenie czasowe i wymagany harmonogram mają na celu takie zaprojektowanie prac przez podmiot reprezentujący, aby planowane działania realizowane były w określonym tempie, a postęp prac był możliwy do weryfikacji;
zapewnienie objęcia systemem kaucyjnym całego kraju poprzez wprowadzenie wymogu zapewnienia co najmniej jednego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym od użytkowników końcowych w każdej gminie. Spowoduje to, że podmioty te będą miały jasne wytyczne co do minimalnej liczby takich punktów;
modyfikację przepisów w celu stworzenia tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji, czyli wdrożenie rozwiązania polegającego na pobieraniu kaucji w całym łańcuchu dystrybucji, co przyczyni się do uszczelnienia systemu i zapewnienia możliwości monitorowania przepływów kaucji. Mechanizm ten zredukuje możliwości defraudacji kaucji, problemy z jej rozliczeniem pomiędzy podmiotami reprezentującymi oraz zagwarantuje poprawne rozliczanie się operatorów z jednostkami handlu detalicznego;
ułatwienie dla klientów którzy lokalnie będą mogli zwrócić opakowanie i odzyskać kaucję - poprzez wprowadzenie obowiązku przyjmowania przez sklepy o powierzchni poniżej 200 m2 szklanych opakowań wielokrotnego użytku, jeśli jednostka sprzedaje takie napoje;
w celu zapewnienia właściwego przygotowania systemu do postępowania z produktami mogącymi stanowić zagrożenie sanitarne - przesunięcie terminu włączenia do systemu opakowań po mleku i produktach mlecznych od 1 stycznia 2026 r.;
wskazanie, że decyzjom wydawanym przez ministra właściwego do spraw klimatu w zakresie systemu kaucyjnego można nadać rygor natychmiastowej wykonalności;
określenie, że postępowania dot. systemu kaucyjnego będą jednoinstancyjne. Nastąpi skrócenie i przyspieszenie procedury;
wskazanie, że Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska przeprowadza kontrolę podmiotu reprezentującego przed i po uruchomieniu systemu. Prowadzenie kontroli przez Inspekcję przyczyni się zapewnienia, że systemy zostały przygotowane prawidłowo i funkcjonują zgodnie z udzielonym zezwoleniem.

Wiceministra Anita Sowińska jeszcze w marcu informowała nt. postulowanych zmian w systemie kaucyjnym

- "Naszym celem jest, aby ten system był przyjazny dla konsumentów i środowiska, ale również bezpieczny" – mówiła wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska.

- "Polki i Polacy oczekują systemu kaucyjnego. Ponad 85% mieszkańców Polski ma pozytywne odczucia dotyczące nowego systemu kaucyjnego, który obejmie: butelki szklane wielokrotnego użytku, butelki PET i puszki metalowe. Natomiast, 91 proc. Polek i Polaków deklaruje, że będzie oddawać opakowania zwrotne. To bardzo duży kredyt zaufania. Tego zaufania nie możemy zawieźć, dlatego Ministerstwo Klimatu i Środowiska już od początku tej kadencji zbiera postulaty i dąży do tego, aby poprawić ustawę o systemie kaucyjnym" – powiedziała wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska podczas konferencji „System kaucyjny – postulowane zmiany”, która odbyła się 7 marca 2024 r. w siedzibie resortu.

Wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska poinformowała o propozycjach zmian do ustawy o systemie kaucyjnym, jakie resort opracował w porozumieniu z branżami: napojową (przedstawicielami producentów napojów, opakowań, butelkomatów), recyklingu oraz reprezentującą handel detaliczny, a także stroną samorządową i społeczną.

- "Po pierwsze, kaucja bez VAT zarówno dla opakowań jednokrotnego, jak i wielokrotnego użytku. Po drugie, kaucja musi „iść” za opakowaniem w całym łańcuchu sprzedaży, ponieważ zapewni to bezpieczeństwo systemowi. Po trzecie, wysokość kaucji. W toku konsultacji z branżą doszliśmy do konkluzji, że powinno to być 50 groszy za opakowania plastikowe i puszki metalowe oraz 1 zł za butelki szklane wielokrotnego użytku" – wyliczyła wiceministra klimatu i środowiska Anita Sowińska.

W nowelizacji ustawy o systemie kaucyjnym, którą projektuje resort, zostanie uwzględniony także postulat branży dotyczący przesunięcia o rok obowiązku zbiórki opakowań po mleku i produktach mlecznych. Obowiązek ten zacznie funkcjonować od początku 2026 r.

Zmianie nie ulegnie natomiast data wprowadzenia systemu kaucyjnego, który w Polsce zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2025 r.