Wzmocnić przejrzystość państwa
Minister Mariusz Kamiński i minister Maciej Wąsik zaprezentowali w projekt ustawy o jawności życia publicznego.
Głównym celem proponowanej ustawy jest wzmocnienie transparentności polskiego państwa. Zmiany zakładają uporządkowanie obecnie istniejących przepisów, ale też wprowadzenie nowych, nieznanych dotąd w polskim prawie, rozwiązań. Ich wspólnym celem jest wzmocnienie przejrzystości zarządzania państwem i jego majątkiem. Dzięki zaproponowanym w projekcie ustawy przepisom wzmocniona zostanie zarówno instytucjonalna, jak i społeczna kontrola nad rządzącymi. Autorzy projektu są przekonani, że ustawa przyczyni się do bardziej efektywnego zarządzania państwem, a także będzie silnym wzmocnieniem mechanizmów antykorupcyjnych w Polsce.
Co przewidziano w projekcie ustawy o jawności życia publicznego?
Do głównych założeń projektu ustawy o jawności życia publicznego należy:
- obowiązek prowadzenia jawnego, ogłaszanego w BIP lub na stronach internetowych, rejestru umów cywilnoprawnych. Obowiązek ten będzie spoczywał na jednostkach sektora finansów publicznych, przedsiębiorstwach państwowych, instytutach badawczych oraz spółkach zobowiązanych, czyli takich, w których udział Skarbu Państwa lub samorządu wynosi ponad 10 procent.
- uregulowanie statusu sygnalisty, tzn. osoby zgłaszającej wiarygodne informacje o podejrzeniu popełnienia przestępstwa korupcyjnego dotyczące urzędu bądź przedsiębiorstwa, w którym lub dla którego, świadczy pracę. Osoba, której prokurator przyzna taki status, uzyska od państwa ochronę i pomoc prawną polegającą m.in. na ochronie zawodowej oraz prawnej.
- nowy wzór oświadczenia majątkowego. Rozszerzeniu ulegnie katalog osób zobowiązanych do złożenia oświadczenia majątkowego. Ustawa wprowadza nowy, jednakowy dla wszystkim wzór oświadczenia majątkowego. Wszystkie oświadczenia będą jawne i publikowane w BIP, poza oświadczeniami funkcjonariuszy służb.
- obowiązek przygotowania i stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych w jednostkach sektora publicznego oraz w co najmniej średnich przedsiębiorstwach. Kiedy osobie działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy, albo urzędnikowi, prokurator postawi zarzut korupcyjny, CBA będzie mogło przeprowadzić kontrolę procedur antykorupcyjnych u przedsiębiorcy czy w jednostce sektora publicznego. Brak procedur lub ich fasadowość będzie karana.
Ustawa ma być wsparciem dla zdrowej, opartej na przepisach i konkurencji, wymiany gospodarczej, wolnej od raka korupcji. Mając świadomość, że trwonienie majątku publicznego i panosząca się korupcja to zjawiska patologiczne, które prędzej czy później uderzają w zwykłych obywateli, autorzy projektu chcą znacząco wzmocnić możliwości ochrony polskiego państwa, w tym gospodarki, przed tymi niezdrowymi zjawiskami.
Projekt dotyczy problematyki zawartej w dotychczas obowiązujących następujących ustawach:
- ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne - ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej
- ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
Rejestr umów
- jednostkach sektora finansów publicznych,
- przedsiębiorstwach państwowych,
- instytutach badawczych,
- spółkach zobowiązanych (tj. spółkach z udziałem ponad 10% Skarbu Państwa lub samorządu oraz ich spółkach córkach).
Ochrona sygnalistów
- zwrotu kosztów poniesionych na ochronę prawną w związku ze zgłoszeniem informacji o przestępstwie,
- ochrony umowy o pracę – bez zgody prokuratora sygnaliście nie może być wypowiedziana umowa o prace lub nie mogą być zmienione jej warunki,
- dwuletniej odprawy, jeśli bez zgody prokuratora pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę.
Przeciwdziałanie praktykom korupcyjnym
- nie dopuszczać do tworzenia w przedsiębiorstwach tak zwanych „funduszy korupcyjnych”, z których finansowane są korzyści majątkowe;
- wymagać zapoznanie osób zatrudnianych z zasadami odpowiedzialności karnej za korupcję;
- wymagać umieszczania w zawieranych umowach klauzul, stanowiących, że żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
- wymagać opracowania kodeksu etycznego instytucji lub przedsiębiorstwa - jako deklaracji odrzucającej korupcję;
- określać wewnętrzne procedury oraz wytyczne dotyczące otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników;
- określać sposób informowania właściwych organów o propozycjach korupcyjnych.
Oświadczenia majątkowe
- osoby pełniące funkcje prezesa, członka zarządu i rady nadzorczej w spółkach zobowiązanych,
- osoby uczestniczące w procesie udzielania zamówień publicznych,
- osoby uczestniczące w procesie prywatyzacji,
- osoby sprawujące funkcje kierownicze w instytucjach samorządu terytorialnego,
- osoby sprawujące funkcje członków zarządów i rad nadzorczych powszechnych towarzystw emerytalnych.
Udostępnianie informacji publicznej
- umorzeniach/ulgach w spłacie zobowiązań podatkowych,
- wydatkach ze środków publicznych dokonywanych przy użyciu służbowych kart płatniczych także w spółkach zobowiązanych,
- stanie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
W przypadku wniosków, których realizacja wiązałyby się z poniesieniem przez organ kosztów – informacja publiczna będzie udzielana po ich uregulowaniu.
Zasady jawności w procesie stanowienia prawa
Zakazy w stosunku do osób pełniących funkcje publiczne w czasie pełnienia funkcji
- wójtów, burmistrzów, prezydentów, starostów i członków zarządu powiatu oraz marszałków i członków zarządu województwa,
- prezesów i członków zarządów spółek zobowiązanych - chyba, że nieodpłatnie w spółkach córkach.
Zakaz dla osób pełniących funkcje publiczne podejmowania pracy u przedsiębiorcy, wobec którego podejmowały rozstrzygnięcia
Rejestr korzyści
Pozostałe zmiany
Projekt w konsultacjach społecznych
Aktualnie projekt ustawy o jawności życia publicznego jest dostępny na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji.
W duchu otwartości na dialog z organizacjami i osobami działającymi na rzecz transparentnego i wolnego od korupcji państwa Pan Minister Mariusz Kamiński zaprasza organizacje społeczne na konsultacje dotyczące projektu ustawy o jawności życia publicznego. Konsultacje odbędą się 6 listopada 2017 r. o godz. 11.00 w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w Warszawie.
Chętni do wzięcia udziału w konsultacjach proszeni są o przesłanie swoich danych - imienia i nazwiska oraz nazwy organizacji, którą reprezentują - do 3 listopada br. na adres sluzby@kprm.gov.pl.
Głównym celem nowych przepisów jest wzmocnienie transparentności państwa a także zwiększenie kontroli społecznej nad osobami sprawującymi funkcje publiczne.
Ustawa zastąpi trzy do tej pory obowiązujące akty prawne: ustawę o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawę o dostępie do informacji publicznej oraz ustawę o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa, a także wprowadzi wiele nowych, nieznanych dotąd rozwiązań.