Alimenty a hipoteka przymusowa na nieruchomości

Odpowiedź prawnika: Alimenty a hipoteka przymusowa na nieruchomości

W myśl art. 109 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece, wierzyciel, którego wierzytelność jest stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika (hipoteka przymusowa). Hipotekę tę można również uzyskać także na podstawie tymczasowego zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora, na mocy przepisów szczególnych na podstawie decyzji, chociażby decyzja nie była ostateczna, albo zarządzenia zabezpieczenia dokonanego na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wówczas hipoteka przymusowa wpisana na podstawie nieprawomocnego orzeczenia, tymczasowego zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora albo nieostatecznej decyzji jest hipoteką kaucyjną.

Hipoteka przymusowa może być zatem wpisana na podstawie wyroku sądu ustalającego wysokość alimentów należnych od dłużnika, z tym że wysokość zabezpieczenia hipotecznego będzie ściśle uzależniona od wysokości wierzytelności zasądzonych na mocy wyroku alimentacyjnego. Jeżeli wierzyciel chce uzyskać zabezpieczenie hipoteczne w postaci hipoteki przymusowej dla wierzytelności alimentacyjnych nie objętych orzeczeniem sądu, winien najpierw uzyskać stosowny wyrok sądu.

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego następuje w drodze postępowania egzekucyjnego toczącego się na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Warto mieć na uwadze, że wierzyciel, który skierował egzekucję do nieruchomości po jej zajęciu przez innego wierzyciela, przyłącza się do postępowania wszczętego wcześniej i nie może żądać powtórzenia czynności już dokonanych; poza tym ma te same prawa co pierwszy wierzyciel.

W sprawie o alimenty został wydany wyrok i z tego względu można przystąpić do toczącej się egzekucji zgodnie z powyższymi uwagami.  

Jednakże konieczne jest jeszcze wskazanie uregulowania zawartego w art. 930 kpc. Zgodnie z nim rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie. Nabywca może uczestniczyć w postępowaniu w charakterze dłużnika. W każdym razie czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy. Rozporządzenia przedmiotami podlegającymi zajęciu razem z nieruchomością po ich zajęciu są nieważne. Nie dotyczy to rozporządzeń zarządcy nieruchomości w zakresie jego ustawowych uprawnień. Obciążenie przez dłużnika nieruchomości po jej zajęciu jest nieważne. 

Jak widać z powyższego ustawodawca uregulował kwestię wpisania hipoteki przez dłużnika, pominął natomiast sprawę wpisania hipoteki przymusowej, co dokonywane jest przez komornika. Trudno jest więc w ogóle stwierdzić, czy i jaki skutek będzie miało ustanowienie hipoteki przymusowej z punktu widzenia toczącej się egzekucji. Można jedynie wskazać orzeczenie dotyczące podobnej, ale nie takiej samej sprawy.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1998 r., sygn. I CKN 703/97 zbycie zajętej nieruchomości i późniejsze jej obciążenie hipoteką (ustawą, przymusową) pozostaje bez wpływu na dalszy bieg egzekucji (art. 930 § 1 kpc) i wyłącza pokrzywdzenie wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 1 kc.

Z wykładni literalnej omawianych przepisów, a zwłaszcza z zawartych w art. 930 § 1 kpc zwrotów „nie ma wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne” wynika, że umowa przeniesienia własności zajętej nieruchomości między zbywcą (dłużnikiem) a nabywcą jest ważna, ale całkowicie bezskuteczna w stosunku do wierzycieli, którzy wszczęli egzekucję i pozostaje bez wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne, co oznacza, że egzekucję prowadzi się tak, jak gdyby zbycie nieruchomości nie nastąpiło.

Przez rozporządzenie nieruchomością w znaczeniu użytym w art. 930 § 1 należy rozumieć nie tylko przeniesienie własności, ale także jej obciążenie ograniczonymi prawami rzeczowymi (art. 244 § 1 kc). 

Mając na uwadze te zasady wykładni oraz przytoczone rozumienie rozporządzenia zajętą nieruchomością, stwierdzić trzeba, że także obciążenie nieruchomości po jej zajęciu hipoteką i to bez względu na jej rodzaj (ustawowa, czy przymusowa) co miało miejsce w rozpoznawanej sprawie, nie ma żadnego wpływu na dalszy bieg egzekucji. Oznacza to, że prawa ustanowione po zajęciu nie korzystają z przysługującego im pierwszeństwa (art. 1025 § 1 pkt 6 kpc). Mogą one być zaspokojone w postępowaniu podziałowym dopiero po zaspokojeniu wszystkich innych należności.