Pytanie klienta:
""Witam serdecznie, od ponad 10 lat płacę alimenty na moje dzieci. Obecnie obydwie córki są już pełnoletnie. Przez ten okres różnie płaciłam alimenty, ale zawsze nie całość, albo w ogóle, przez co narobiły mi się długi w funduszu alimentacyjnym. Nie jestem w stanie ich spłacić. Mam ciężką sytuację materialną jak i zdrowotną. Czy mogę starać się o anulowanie długu? ""
Odpowiedź prawnika:
Podstawę umorzenia należności dla funduszu alimentacyjnego reguluje przepis art. 30 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.2012.1228).
Zgodnie z jego brzmieniem:
Art. 30. [Umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego].
1.Organ właściwy dłużnika może umorzyć należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy, w łącznej wysokości:
1) 30%, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 3 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;
2) 50%, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 5 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów;
3) 100% jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 7 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów. 2.Organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną.
3.Umorzenie należności następuje w drodze decyzji administracyjnej.
Istnieją więc zasadniczo dwie drogi umorzenia należności.
W pierwszej sytuacji umorzenie jest możliwe, jeśli dłużnik alimentacyjny regularnie i w należnej wysokości spłaca zadłużenie. Dłużnik ma więc prawo zwrócić się do organu właściwego dla jego miejsca zamieszkania (wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika alimentacyjnego) z wnioskiem o umorzenie następujących należności:
- należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy - do ich całkowitego zaspokojenia,
- należności powstałych z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej - do ich całkowitego zaspokojenia,
- należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym - do ich całkowitego zaspokojenia.
Aby doszło do takiego umorzenia dłużnik musiałby regularnie płacić należności do funduszu przez okres 3, 5 lub 7 lat.
W Pani przypadku taka sytuacja nie zachodzi.
W związku z tym zastosowanie może znaleźć ust. 2 powołanego artykułu.
Tym razem decyzję o umorzeniu należności wydaje organ (wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela alimentacyjnego) właściwy dla miejsca zamieszkania wierzyciela. Ma on prawo umorzyć należności w całości jak i w części, z odsetkami jak i bez odsetek. Jedyne co musi wziąć pod uwagę to sytuację dochodową i rodzinną dłużnika.
Ustalenie, czy istnieją przesłanki umorzenia w całości lub w części należności z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami, powinno być dokonywane na podstawie danych odzwierciedlających bieżącą sytuację dłużnika, tj. stan istniejący bezpośrednio przed wydaniem decyzji w przedmiocie umorzenia należności (tak: wyrok NSA z 30 czerwca 2011 r., I OSK 371/2011).
Organ musi w toku postępowania ustalić, jaka jest sytuacja majątkowa dłużnika.
Nie może być wątpliwości, że pojęcie to obejmuje całokształt sytuacji osobistej, w tym także uzyskiwane dochody, status materialny, stan zdrowia i sytuację życiową (tak: wyrok WSA w Rzeszowie z 28 lipca 2011 r., II SA/Rz 358/2011)
Umorzenie zobowiązania powinno nastąpić tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa zobowiązanego lub jego rodziny nie pozwala mu na wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Stan taki powinien być jednak efektem czynników obiektywnych, na które zobowiązany nie ma wpływu, gdyż tylko takie przesłanki mogą uzasadniać umorzenie jakichkolwiek zaliczek alimentacyjnych (tak: wyrok WSA w Warszawie z 13 marca 2013 r., VIII SA/Wa 847/12).
W opisanej sytuacji może więc Pani wystąpić do organu właściwego dla wierzyciela alimentacyjnego o umorzenie należności, opisując całą swoją sytuację majątkową i rodzinną, wskazując, że nie radzi sobie Pani z zadłużeniem, że spłacała Pani ile mogła, ale jest Pani coraz starsza i Pani wydatki, na leki i utrzymanie się zwiększają etc.
Umorzenie zależy jednak wyłącznie od organu - organ działa tu w ramach uznania administracyjnego - nie ma żadnych szczególnych wytycznych poza koniecznością ustalenia Pani sytuacji rodzinnej i majątkowej.
Orzecznictwo sądowe wskazuje jednak, że w pierwszej kolejności powinna Pani wystąpić o odroczenie, rozłożenie na raty a na końcu o umorzenie – jednakże orzeczenie to nie jest dla nas jasne, przepis wskazuje bowiem na odwrotną kolejność.
Na mocy tego przepisu dłużnik może wystąpić o odroczenie spłaty, o rozłożenie na raty bądź o umorzenie zadłużenia. Wymienione sposoby powinny być stosowane w kolejności podanej w przepisie. Z tego powodu dłużnik alimentacyjny powinien wykorzystać przysługującą mu możliwość odroczenia terminu spłaty występującego zadłużenia lub rozłożyć tę spłatę na raty, a dopiero w ostateczności występować o umorzenie występującej należności (wyrok WSA w Poznaniu z 7 lutego 2013 r., IV SA/Po 1078/12, CBOSA).