Poręczenie jako sposób zabezpieczenia wierzytelności

Na czym polega umowa poręczenia?

W umowie poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. (np. Kowalski powinien oddać Nowakowi 1000zł, poręczyciel - osoba trzecia - zobowiązuje się oddać Nowakowi 1000zł w razie gdyby Kowalski tego nie uczynił). Z powyższego wynika, że poręczenie związane jest zawsze z jakimś innym stosunkiem zobowiązaniowym. To powoduje następujące konsekwencje:

1. Zakres zobowiązania poręczyciela rozstrzyga każdoczesny rozmiar zobowiązania głównego (poręczyciel odpowiada więc nie tylko w zakresie długu pierwotnego, ale także za wszelkie skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika głównego, które przewidziane zostały w ustawie; np. odsetki, odszkodowanie, albo w umowie; np. kary umowne). Umowa zawarta między dłużnikiem głównym a wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć rozmiaru zobowiązania poręczyciela, może natomiast go zmniejszyć,

2. Poręczyciel nie odpowiada jeśli dług główny jest nieważny. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, w której nieważność długu głównego spowodowana jest brakiem zdolności do czynności prawnych dłużnika, a poręczyciel o tym wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. Wtedy poręczyciel sam odpowiada jak dłużnik główny,

3. Udzielenie poręczenia za dług niezaskarżalny (np. taki, co do którego dłużnik mógłby podnieść zarzut przedawnienia) jest w zasadzie niedopuszczalne,

4. Wygaśnięcie długu głównego powoduje wygaśnięcie zobowiązania poręczyciela.

Jak realizować odpowiedzialność poręczyciela?

Odpowiedzialność poręczyciela ma charakter równorzędny, a nie subsydiarny. Oznacza to, że wierzyciel może w razie wymagalności długu głównego zwrócić się o wykonanie zobowiązania zarówno do dłużnika głównego jak i poręczyciela. Strony umowy poręczenia mogą jednak inaczej ukształtować przesłanki odpowiedzialności poręczyciela, np. w ten sposób, że wierzyciel będzie mógł żądać wykonania zobowiązania od poręczyciela dopiero wówczas, gdy nie przyniosą skutku działania podjęte w celu uzyskania świadczenia od dłużnika głównego.

Jeżeli dłużnik główny opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien niezwłocznie zawiadomić o tym poręczyciela. W razie nie zawiadomienia poręczyciela, wierzyciel ponosi przed nim odpowiedzialność za wynikłą z tego faktu szkodę (np. narosłe odsetki).

Jeśli wierzyciel dochodzi od poręczyciela aby ten wykonał swoje zobowiązanie, poręczyciel może podnieść zarzuty (twierdzenia, które mają na celu obronę w procesie):

1. Przysługujące wyłącznie jemu, tzw. zarzuty osobiste. Na przykład: poręczyciel poręczył za dług Kowalskiego, który był winien Nowakowi 1000zł z tytułu udzielonej pożyczki. Jednocześnie poręczyciel sam pożyczył Nowakowi 1000zł. Jeżeli Nowak będzie dochodził od poręczyciela kwoty 1000zł z tytułu udzielonego poręczenia to poręczyciel może podnieść zarzut potrącenia, ponieważ sam jest wierzycielem Nowaka.

2. Przysługujące dłużnikowi głównemu (w tym celu poręczyciel może wezwać dłużnika do sprawy, aby ten ujawnił przysługujące mu zarzuty). Poręczyciel nie traci tych zarzutów jeśli dłużnik główny zrzeknie się ich albo uzna roszczenie wierzyciela - po udzieleniu poręczenia. W razie śmierci dłużnika i wystąpienia w pewnych sytuacjach ograniczenia odpowiedzialności spadkobierców, zapisobierców i nabywców spadku poręczyciel nie może powoływać się na ograniczenia wynikające z prawa spadkowego.

Jeśli poręczyciel zaspokoi wierzyciela, to sam wstępuje w jego miejsce. Sam staje się wierzycielem dłużnika głównego, od którego może żądać wszystkiego co sam świadczył z tytułu poręczenia. W celu zapewnienia poręczycielowi tej samej sytuacji prawnej, jaką miał pierwotny wierzyciel, jest on zobowiązany- pod rygorem odpowiedzialności za ewentualnie wyrządzoną szkodę- wydać poręczycielowi nie tylko wszystkie środki dowodowe, ale także i zabezpieczenia. Dłużnikowi głównemu przysługują wobec poręczyciela te same zarzuty, które miał wobec wierzyciela. Nie może podnieść jednak tych, których poręczyciel nie podniósł w sporze z wierzycielem dlatego, że o nich nie wiedział (wezwany do udziału w sprawie dłużnik nie poinformował go o nich).

Jak zawrzeć umowę poręczenia?

Umowa poręczenia dochodzi do skutku już w chwili zgodnego oświadczenia stron. Stronami są wierzyciel i poręczyciel. Dłużnik główny nie musi nawet wiedzieć o umowie poręczenia. Po stronie wierzyciela i poręczyciela może występować każda osoba- zarówno fizyczna, jak i prawna.

Oświadczenie woli poręczyciela powinno być złożone w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz powinno wskazywać:

• osobę dłużnika głównego,

• dług główny.

Oświadczenie zaś woli wierzyciela może być wyrażone w dowolnej formie.
Poręczenie może być ograniczone do części zobowiązania głównego (np. 50%) albo w oznaczonej wysokości (np. do 700 zł). Można także określić czas trwania odpowiedzialności poręczyciela. W takim przypadku po upływie wskazanego terminu zobowiązanie poręczyciela wygasa, chociażby zobowiązanie główne trwało nadal. Dopuszczalne jest także zastrzeżenie warunku. Poręczenie może dotyczyć nie tylko istniejącego już w chwili zawarcia umowy poręczenia zobowiązania, ale także zobowiązania przyszłego, które dopiero powstanie w czasie trwania stosunku poręczenia.

Pamiętaj, że:

• Przepisy kodeksu nic nie stanowią o odpłatności umowy poręczenia, brak w umowie zastrzeżenia odpłatności znaczy, że poręczenie udzielone zostało nieodpłatnie,

• Poręczenie za dług przyszły jest ważne tylko do wysokości z góry oznaczonej (np. jeśli Kowalski chce poręczyć za przyszły dług Nowaka, to w umowie poręczenia musi wyraźnie wskazać do jakiej sumy poręcza),

• Bezterminowe poręczenie za dług przyszły jest ważne, ale może być przed powstaniem tego długu odwołane,

• Jeżeli zawieramy umowę poręczenia powinniśmy uiścić podatek" od czynności cywilnoprawnych.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.