Czy mogę rozłożyć na raty koszty związane z prowadzeniem procesu?

Odpowiedź prawnika: Czy mogę rozłożyć na raty koszty związane z prowadzeniem procesu?

Przygotowana dla Pani opinia oparta została przede wszystkim na przepisach ustawy zdnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014r. nr 1025 –j.t.) oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014r.nr 101 – j.t.).

Celem niniejszej opinii jest analiza przedstawionych okoliczności faktycznych, w tym przede wszystkim wyjaśnienie, jakie są możliwości i tryb rozłożenia na raty zasądzonego narzecz strony przeciwnej zwrotu kosztów sądowych.

Zgodnie z art. 98 k.p.c.: § 1 Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

§ 2. Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym,zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jejpełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

§ 3. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

§ 4. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego irzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że w sytuacji, gdy nie zamierza Pan zaskarżać meritum wyroku, a jedynie orzeczenie o kosztach postępowania, to właściwym do tego środkiem jest zażalenie. Zażalenie przysługuje na orzeczenie sądu w zakresie zasądzenia zwrotu kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz wynagrodzenie biegłego.

Zażalenie powinno być wniesione w terminie jednego tygodnia od dnia doręczenia Pana wyroku z uzasadnieniem. Ponieważ termin ten już minął, aktualnie oprócz wyrzeczenia wzakresie kosztów powinnien Pan zaskarżyć również postawienia w zakresie meritum sprawy.My nie będziemy się w niniejszej opinii szczegółowo do tego odnosić, gdyż wykracza to poza zakres zamówienia.

Odnosząc się do Pana zapytania w zakresie możliwości rozłożenia kosztów sądowychna raty. Istnieją tutaj dwie podstawowe możliwości rozstrzygnięcia przez sąd o zwrociekosztów dla strony przeciwnej:

1) sąd zasądza zwrot kosztów dla strony wygrywającej od Skarbu Państwa jednocześnie zobowiązując przegrywającego do zapłaty takiej samej kwoty na rzecz Skarbu Państwa;

2) sąd zasadza zwrot kosztów dla strony wygrywającej bezpośrednio od stronyprzegrywającej postępowanie

W pierwszym przypadku istnieje możliwość złożenia po uprawomocnieniu się wyroku wniosku o rozłożenie należności na raty i odpowiednio go umotywować, wskazując na trudną sytuację materialną uniemożliwiającą zapłatę należności jednorazowo. Do wniosku należy dołączyć wypełniony druk oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku dochodach i źródłach utrzymania, który można pobrać ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl.

Zgodnie z art. 119 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych: „ Zapłata należności Skarbu Państwa z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych oraz grzywien orzeczonych w postępowaniu cywilnym, zwanych dalej "należnościami sądowymi", może być rozłożona na raty albo umorzona, jeżeli natychmiastowe ich ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby dłużnikowi zbyt ciężkimi skutkami”.

Art. 120 w/w ustawy stanowi z kolei, że: „ 1. Zapłata należności sądowych może być na wniosek dłużnika rozłożona na raty lub odroczona na okres do dwóch lat, a w wyjątkowych wypadkach na okres do trzech lat. Niezapłacenie którejkolwiek raty w terminie powoduje natychmiastową wymagalność pozostałej części należności.

2. Rozłożenie na raty lub odroczenie terminu zapłaty może być cofnięte w razie stwierdzenia, że nie istnieją już okoliczności, które je uzasadniały.

3. Zapłata sumy niższej niż trzykrotna wysokość opłaty podstawowej nie może być rozłożona na raty”.

Jeżeli natomiast należność została zasądzona na rzecz strony przeciwnej, to jedynie od decyzji przeciwnika zależy, czy zasądzoną należność rozłoży na raty, czy też będzie domagał się zapłaty w całości. Przepisy prawa nie dają tutaj sądowi zasadniczo możliwości rozkładania tej należności na raty.

Chcąc jednak zaskarżyć wyrok sądu w tym zakresie, domagając się rozłożenia należności na raty powinnien Pan – w naszej ocenie – odwołać się do art. 102 k.p.c. wskazując,że sąd pierwszej instancji orzekł błędnie o obowiązku uiszczenia kosztów postępowania na rzecz strony przeciwnej nie uwzględniając szczególnie trudnej sytuacji majątkowej w jakiej Pan się znajduje. Sytuacja ta uprawniała do zastosowania art. 102 k.p.c. i odstąpienia na zasadzie słuszności od obciążenia Pana kosztami sądowymi w całości lub w części. Podnosząc taki zarzut może Pan wnieść w tym zakresie o zmianę orzeczenia poprzez odstąpienie od obciążenia Pana obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz stronyprzeciwnej, a kierując się ostrożnością procesową wnosi Pan o rozłożenie tej należności naraty. Powinna też Pan wskazać jakie raty i w jakich ratach płatne.

Żeby sąd rozważył takie rozstrzygnięcie musi Pan w apelacji wykazać istnienie„wypadku szczególnie uzasadnionego”, w rozumieniu art. 102 k.p.c.

Przepis ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialnościza wynik procesu.

Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu według doktryny zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Za trafny należy natomiast uznać pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 - z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Por. postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2011r., IV CZ 111/11, LEX nr 1119554.

Nie wiemy dokładnie jak wyglądała Pana sprawa i czego dotyczyła, jednak mając na uwadze przytoczone przez nas powyżej twierdzenia i przywołane przepisy, domagając się zmiany orzeczenia o kosztach postępowania konieczne jest przedstawienie nie tylko trudnej Pana sytuacji materialnej uniemożliwiającej jednorazową zapłatę, ale również innych okoliczności, które – kierując się zasadą słuszności – mogłyby przemawiać za rozłożeniem należności na raty.