PESEL jako dana osobowa - udostępnianie i ochrona w 2025 roku

Pytanie klienta:

""Czy zwykły obywatel ma szanse uzyskać dane innej osoby ze zbioru PESEL bez podania podstawy prawnej upoważniającej do otrzymania tych danych? Jeśli nie, to dlaczego nr PESEL jest pojedynczą daną osobową? Bez otrzymania informacji ze zbioru PESEL nie jesteśmy w stanie zidentyfikować osoby.""

Odpowiedź prawnika:

Krótka odpowiedź: PESEL jest daną osobową w rozumieniu RODO. Dane z rejestru PESEL można uzyskać tylko przy wykazaniu interesu prawnego lub faktycznego (za zgodą osoby, której dane dotyczą). Od 2024 roku dostępne jest również zastrzeżenie numeru PESEL chroniące przed jego nieuprawnionym wykorzystaniem.

PESEL w świetle RODO - status prawny w 2025 roku

Numer PESEL niewątpliwie jest daną osobową w rozumieniu art. 4 pkt 1 RODO. Rozporządzenie definiuje dane osobowe jako "informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej", która "może zostać zidentyfikowana w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak [...] numer identyfikacyjny".

Ważne: PESEL nie należy do szczególnych kategorii danych osobowych (tzw. "danych wrażliwych") w rozumieniu art. 9 RODO. Jest to dana osobowa zwykła, ale wymaga odpowiedniej ochrony z uwagi na jego charakter.

Udostępnianie danych z rejestru PESEL - aktualne przepisy

Zgodnie z ustawą o ewidencji ludności (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 274), dane z rejestru PESEL mogą być udostępnione w następujących przypadkach:

Interes prawny

Osoby i jednostki organizacyjne, które wykażą interes prawny w otrzymaniu danych. Przykłady:

  • Wierzyciel poszukujący danych dłużnika do pozwu
  • Komornik sądowy w toku egzekucji
  • Notariusz przy sporządzaniu aktu

Interes faktyczny + zgoda

Inne osoby i jednostki mogą otrzymać dane po wykazaniu interesu faktycznego, ale wymagana jest zgoda osoby, której dane dotyczą. Przykłady:

  • Organizator zjazdu absolwentów
  • Badania genealogiczne
  • Cele marketingowe

Procedura uzyskania danych z rejestru PESEL

Krok 1: Złożenie wniosku

Wniosek o udostępnienie danych jednostkowych można złożyć w dowolnym urzędzie gminy, online przez ePUAP lub pocztą tradycyjną.

Krok 2: Wykazanie interesu

Należy wskazać podstawę prawną (interes prawny) lub opisać cel wykorzystania danych (interes faktyczny).

Krok 3: Uiszczenie opłaty

Opłata wynosi od kilku do kilkudziesięciu złotych w zależności od zakresu danych (niektóre podmioty są zwolnione z opłat).

Krok 4: Otrzymanie danych lub decyzji odmownej

Urząd sprawdza zasadność wniosku i wydaje decyzję administracyjną.

Zastrzeżenie numeru PESEL - nowa forma ochrony

Od listopada 2023 roku każda osoba może zastrzec swój numer PESEL, a od 1 czerwca 2024 roku mechanizm ten nabrał szczególnego znaczenia. Instytucje finansowe mają obowiązek weryfikacji zastrzeżenia przed:

  • Udzieleniem kredytu lub pożyczki
  • Otwarciem rachunku bankowego
  • Wypłatą gotówki powyżej 3-krotności minimalnego wynagrodzenia (13 998 zł w 2025 r.)
  • Podwyższeniem limitów kredytowych
Jak zastrzec PESEL? Bezpłatnie przez aplikację mObywatel, portal gov.pl lub w dowolnym urzędzie gminy. Zastrzeżenie można cofnąć w każdej chwili (z 30-minutowym oczekiwaniem na ponowne zastrzeżenie).

Orzecznictwo i praktyka

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 listopada 2000 r. (II SA 1860/00) jednoznacznie stwierdził, że PESEL jest informacją osobową. Stanowisko to pozostaje aktualne również w obecnym stanie prawnym po wprowadzeniu RODO.

Urząd Ochrony Danych Osobowych podkreśla, że wyciek numeru PESEL w połączeniu z innymi danymi osobowymi (imię, nazwisko) powoduje wystąpienie wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, co wiąże się z obowiązkiem powiadomienia organu nadzorczego.

Praktyczne wskazówki

Dla wnioskodawców:
  • Przed złożeniem wniosku upewnij się, że posiadasz odpowiednią podstawę prawną
  • Przygotuj dokumenty potwierdzające interes prawny
  • Pamiętaj, że otrzymane dane możesz wykorzystać tylko w celu wskazanym we wniosku
Dla ochrony własnych danych:
  • Rozważ zastrzeżenie swojego numeru PESEL
  • Regularnie sprawdzaj, kto uzyskał dostęp do Twoich danych z rejestru PESEL
  • W przypadku podejrzenia kradzieży tożsamości natychmiast zastrzeż PESEL

Podsumowanie

PESEL jest daną osobową podlegającą ochronie prawnej. Dostęp do danych z rejestru PESEL jest ograniczony i wymaga wykazania uzasadnionego interesu. Wprowadzenie systemu zastrzeżeń znacznie wzmocniło ochronę przed nieuprawnionym wykorzystaniem numeru PESEL. Osoby fizyczne mogą skutecznie chronić swoje dane, korzystając z dostępnych mechanizmów prawnych.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.