Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Krótka odpowiedź: PESEL jest daną osobową w rozumieniu RODO. Dane z rejestru PESEL można uzyskać tylko przy wykazaniu interesu prawnego lub faktycznego (za zgodą osoby, której dane dotyczą). Od 2024 roku dostępne jest również zastrzeżenie numeru PESEL chroniące przed jego nieuprawnionym wykorzystaniem.
PESEL w świetle RODO - status prawny w 2025 roku
Numer PESEL niewątpliwie jest daną osobową w rozumieniu art. 4 pkt 1 RODO. Rozporządzenie definiuje dane osobowe jako "informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej", która "może zostać zidentyfikowana w szczególności na podstawie identyfikatora takiego jak [...] numer identyfikacyjny".
Udostępnianie danych z rejestru PESEL - aktualne przepisy
Zgodnie z ustawą o ewidencji ludności (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 274), dane z rejestru PESEL mogą być udostępnione w następujących przypadkach:
Interes prawny
Osoby i jednostki organizacyjne, które wykażą interes prawny w otrzymaniu danych. Przykłady:
- Wierzyciel poszukujący danych dłużnika do pozwu
- Komornik sądowy w toku egzekucji
- Notariusz przy sporządzaniu aktu
Interes faktyczny + zgoda
Inne osoby i jednostki mogą otrzymać dane po wykazaniu interesu faktycznego, ale wymagana jest zgoda osoby, której dane dotyczą. Przykłady:
- Organizator zjazdu absolwentów
- Badania genealogiczne
- Cele marketingowe
Procedura uzyskania danych z rejestru PESEL
Krok 1: Złożenie wniosku
Wniosek o udostępnienie danych jednostkowych można złożyć w dowolnym urzędzie gminy, online przez ePUAP lub pocztą tradycyjną.
Krok 2: Wykazanie interesu
Należy wskazać podstawę prawną (interes prawny) lub opisać cel wykorzystania danych (interes faktyczny).
Krok 3: Uiszczenie opłaty
Opłata wynosi od kilku do kilkudziesięciu złotych w zależności od zakresu danych (niektóre podmioty są zwolnione z opłat).
Krok 4: Otrzymanie danych lub decyzji odmownej
Urząd sprawdza zasadność wniosku i wydaje decyzję administracyjną.
Zastrzeżenie numeru PESEL - nowa forma ochrony
Od listopada 2023 roku każda osoba może zastrzec swój numer PESEL, a od 1 czerwca 2024 roku mechanizm ten nabrał szczególnego znaczenia. Instytucje finansowe mają obowiązek weryfikacji zastrzeżenia przed:
- Udzieleniem kredytu lub pożyczki
- Otwarciem rachunku bankowego
- Wypłatą gotówki powyżej 3-krotności minimalnego wynagrodzenia (13 998 zł w 2025 r.)
- Podwyższeniem limitów kredytowych
Orzecznictwo i praktyka
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 listopada 2000 r. (II SA 1860/00) jednoznacznie stwierdził, że PESEL jest informacją osobową. Stanowisko to pozostaje aktualne również w obecnym stanie prawnym po wprowadzeniu RODO.
Urząd Ochrony Danych Osobowych podkreśla, że wyciek numeru PESEL w połączeniu z innymi danymi osobowymi (imię, nazwisko) powoduje wystąpienie wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osoby, co wiąże się z obowiązkiem powiadomienia organu nadzorczego.
Praktyczne wskazówki
- Przed złożeniem wniosku upewnij się, że posiadasz odpowiednią podstawę prawną
- Przygotuj dokumenty potwierdzające interes prawny
- Pamiętaj, że otrzymane dane możesz wykorzystać tylko w celu wskazanym we wniosku
- Rozważ zastrzeżenie swojego numeru PESEL
- Regularnie sprawdzaj, kto uzyskał dostęp do Twoich danych z rejestru PESEL
- W przypadku podejrzenia kradzieży tożsamości natychmiast zastrzeż PESEL
Podsumowanie
PESEL jest daną osobową podlegającą ochronie prawnej. Dostęp do danych z rejestru PESEL jest ograniczony i wymaga wykazania uzasadnionego interesu. Wprowadzenie systemu zastrzeżeń znacznie wzmocniło ochronę przed nieuprawnionym wykorzystaniem numeru PESEL. Osoby fizyczne mogą skutecznie chronić swoje dane, korzystając z dostępnych mechanizmów prawnych.