Dziedziczenie gospodarstwa rolnego
Pytanie:
"W 1990 r. rodzice przepisali mnie i mojej siostrze (po 1/2) gospodarstwo rolne wraz z zabudowaniami. W 1995 r. siostra zmarła pozostawiając: męża ( mieszkając w Warszawie nie pracował w gospodarstwie i nie miał przygotowania rolniczego do prowadzenia gospodarstwa), 22 letnią córkę ( nie wiem czy w chwili śmierci siostry uczyła się, czy już pracowała, była już zamężna) oraz małoletniego wnuka ( syna drugiej nieżyjącej już w chwili śmierci siostry jej córki). W tym roku mija 14 lat od śmierci siostry, a sprawa zniesienia współwłasności gospodarstwa pozostaje nadal nierozstrzygnięta. Nie wiem czy była przeprowadzona sprawa o stwierdzenie nabycia spadku po siostrze, nie wiem kto ewentualnie dziedziczy jej majątek pozostawiony w Warszawie (gdzie mieszkała w chwili śmierci), a kto gospodarstwo rolne. Nadmieniam, iż nie znam adresów zamieszkania w/w osób, oprócz adresu męża siostry, gdyż od 1995r nie utrzymujemy ze sobą kontaktów. W chwili obecnej ja mam 60 lat, jestem chora, a cały ciężar utrzymania gospodarstwa spoczywa na mnie. Przez te wszystkie lata to ja uprawiałam całe gospodarstwo (mieszkam w odległości 5 km od gospodarstwa, wszyscy zwracali się do mnie jak do właściciela całego gospodarstwa), płaciłam wszystkie podatki, ponosiłam obowiązkowe koszty ubezpieczenia gospodarstwa, dokonywałam na własny koszt wszelkich koniecznych remontów i napraw budynków. Chciałabym znieść współwłasność gospodarstwa np. poprzez sprzedaż gospodarstwa i podzielenie się uzyskaną kwotą ze spadkobiercami siostry, lecz nie wiem od czego mam zacząć. Nie mogę wnieść sprawy do sądu o zniesienie współwłasności bo nie wiem którzy spadkobiercy będą teraz współwłaścicielami zamiast siostry. Nie mam możliwości, aby dowiedzieć się od rodziny siostry, czy była przeprowadzona sprawa o stwierdzenie nabycia spadku i ewentualnie kiedy, aby sprawdzić to we właściwym sądzie. Czy ja, ze względu na to, iż w chwili śmierci siostry pracowałam w gospodarstwie (nie było to jednak moje jedyne źródło utrzymania, miałam też inne zatrudnienie) mogę ubiegać się i w jaki sposób rozpocząć sprawę o część spadku po siostrze (nie dysponuję żadnymi dokumentami typu jej akt zgonu, małżeństwa itp.)?"
Odpowiedź prawnika: Dziedziczenie gospodarstwa rolnego
Sąd spadku wszczyna postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku tylko na wniosek (art. 1025 § 1 k.c.). Nie ma od tej zasady żadnych odstępstw, nie może to nastąpić z urzędu. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba mająca interes prawny w prawidłowym wykazaniu następstwa po spadkodawcy. We wniosku należy wskazać osobę spadkodawcy, podając jego imię i nazwisko, datę zgonu i miejsce ostatniego zamieszkania. Nie jest natomiast konieczne, aby wnioskodawca określał udziały spadkowe oraz tytuł powołania, gdyż w tym zakresie sąd ma obowiązek orzec zgodnie z faktami i rzeczywistym stanem prawnym, niezależnie od treści zgłoszonych wniosków. Wnioskodawca powinien również wykazać swój interes prawny w żądaniu stwierdzenia nabycia spadku, chyba że ten interes jest oczywisty.
Sądem wyłącznie właściwym dla rozpoznania wniosku będzie, sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, (jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, to sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część). Prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone żadnym terminem, nie ulega przedawnieniu ani w żadnych okolicznościach nie wygasa.
Spadek został otwarty w 1995 r. więc w tej sytuacji znajdą zastosowanie szczególne przepisy dotyczące zasad dziedziczenia gospodarstw rolnych, które nie mają zastosowania dopiero do spadków otwartych po 14.02.2001 roku. Zatem majątek po zmarłej z wyłączeniem gospodarstwa rolnego przypada wg ustawy mężowi oraz córkom w częściach równych. Za zmarłą córkę wchodzi do dziedziczenia jej syn (wnuk spadkodawcy).
Odrębnie sąd rozważy kwestię dziedziczenia gospodarstw rolnego, o ile przekracza ono powierzchnię 1 ha (wtedy mają zastosowanie przepisy szczególne).
Wg tych zasad gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy ustawowi, o ile tylko spełniają choćby jeden z warunków:
1) stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo
2) mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo
3) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo
4) są trwale niezdolni do pracy.
Jeżeli dzieci nie spełniają warunków to dziedziczyć może wnuk, jeśli spełnia je. Z podanego stanu faktycznego wynika, że na pewno spadkobiercą byłby małoletni wnuk, mąż natomiast, jeśli był np. trwale niezdolny do pracy i córka, jeśli uczyła się lub posiadała przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej (wykształcenie rolnicze). Wszystkie warunki oceniamy na moment otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Gdy warunków nikt nie spełniłby, następuje powrót do zasad ogólnych, dziedziczenie ustawowe (tu: małżonek, córka, wnuk po 1/3).
Po stwierdzeniu nabycia spadku gospodarstwo będzie współwłasnością w częściach ułamkowych spadkobierców siostry i Pani w połowie. Wtedy będzie możliwe złożenie wniosku o podział sądowy, o ile nie nastąpi on w drodze umowy. Podział może polegać na fizycznym podzieleniu, przyznaniu jednemu współwłaścicielowi i zobowiązanie go do spłat pozostałych (co w przypadku, gdy jeden je prowadzi jest pożądane ze względów gospodarczych) lub sprzedaż gospodarstwa i podział kwoty.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?