IKE a zmiana rezydencji podatkowej

Odpowiedź prawnika: IKE a zmiana rezydencji podatkowej

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1205, ze zm.), prawo do wpłat na IKE przysługuje osobie fizycznej mającej nieograniczony obowiązek podatkowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która ukończyła 16 lat. 

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje w art. 3 zakres podmiotowy jej zastosowania. Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, podlegają podatnicy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym przypadku opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega całość dochodów, niezależnie od tego, czy dochody zostały osiągnięte na terytorium Polski, czy też poza jej granicami.

Ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce (tylko od dochodów osiąganych na terytorium naszego kraju) podlegają zaś podatnicy, którzy nie mają w Polsce miejsca zamieszkania. Jeżeli osoba fizyczna nie ma na terytorium RP miejsca zamieszkania, zobowiązana jest opodatkować w Polsce jedynie dochody uzyskane z pracy wykonywanej na terytorium RP na podstawie stosunku pracy lub stosunku służbowego, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz inne dochody uzyskane w Polsce.

Kluczowym dla określenia zakresu obowiązku podatkowego podatnika jest określenie, czy ma on miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy prawa podatkowego nie określają pojęcia miejsca zamieszkania osoby fizycznej, dlatego w tym zakresie należy sięgnąć do uregulowań Kodeksu cywilnego, który w art. 25 definiuje miejsce zamieszkania jako miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z zamiarem stałego pobytu. Chodzi tu o miejsce, w którym skupia się aktywność życiowa i zawodowa danej osoby. Dodatkowym i niezbędnym elementem uznania danej miejscowości za miejsce zamieszkania osoby fizycznej jest jej chęć, wola przebywania w danym miejscu. Co istotne, o miejscu zamieszkania, o którym tu mowa, nie decyduje miejsce zameldowania danej osoby. Meldunek jest jedynie spełnieniem obowiązku administracyjnego wynikającego z ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych i wskazuje jedynie domniemane miejsce zamieszkania. Zainteresowana osoba może jednak dowodzić, że faktycznie mieszka gdzie indziej.

Jak stanowi art. 34 ust. 1 ustawy o IKE, wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie:  

1) na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz spełnieniu warunku:  

a) dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo 

b) dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty; 

2) w przypadku śmierci oszczędzającego - na wniosek osoby uprawnionej. 

Oszczędzający ma prawo do zwolnienia podatkowego w trybie i na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych wówczas, gdy na podstawie pisemnej umowy o prowadzenie IKE jednocześnie gromadzi oszczędności co do zasady tylko na jednym IKE.

Według art. 21 ust. 1 pkt 58a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) wolne od podatku dochodowego są dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskane w związku z:  

a) gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,

b) wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków po śmierci oszczędzającego,

c) wypłatą transferową- z tym że zwolnienie nie ma zastosowania w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość.

To zwolnienie od podatku dochodowego nie jest uzależnione od spełnienia żadnych dodatkowych warunków.

Zwolnieniem od podatku nie jest natomiast objęty tzw. zwrot. Jak stanowi art. 37 ust. 1 i 2 ustawy o IKE, zwrot środków zgromadzonych na IKE następuje w razie wypowiedzenia umowy o prowadzenie IKE przez którąkolwiek ze stron, jeżeli nie zachodzą przesłanki do wypłaty lub wypłaty transferowej. Na równi ze zwrotem, w tym także do celów podatkowych, traktuje się pozostawienie środków zgromadzonych na IKE na rachunku oszczędzającego, jeżeli umowa o prowadzenie IKE wygasła, a nie zachodzą przesłanki do wypłaty lub wypłaty transferowej. Od tak uzyskanych dochodów pobiera się (według art. 30a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) 19 % zryczałtowany podatek dochodowy. Dochodem jest przy tym różnica między kwotą stanowiącą wartość środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym a sumą wpłat na indywidualne konto emerytalne. Dochodu tego nie pomniejsza się o straty z kapitałów pieniężnych i praw majątkowych poniesionych w roku podatkowym oraz w latach poprzednich.

Zasady prowadzenia IKE, a także tryb oraz warunki zawarcia i rozwiązania umowy o prowadzenie IKE określa statut funduszu inwestycyjnego - w przypadku funduszu inwestycyjnego. To w nim należałoby szukać postanowień dot. ew. rozwiązania umowy na wypadek przeniesienia rezydencji podatkowej do innego kraju.