Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Sporządzoną dla Pana opinię prawną przygotowaliśmy na podstawie przepisów ustawy z 25 lutego 1964 r - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (Dz. U. 64. Nr 9. Poz 59 z poźn. zm. dalej: KRO) oraz ustawy z dnia 12 marca 2004 r - o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.). Wzięliśmy pod uwagę również stan orzecznictwa polskich sądów powszechnych oraz wskazania doktryny.
W niniejszej opinii, odniesiemy się do kwestii obowiązku opieki nad matką oraz osobami, które są do tego prawnie zobowiązane. Wbrew potocznej opinii, tzw. obowiązek alimentacyjny, przewidziany w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, nie obciąża wyłącznie rodziców wobec dzieci i ponadto nie przybiera wyłącznie pieniężnego charakteru. Jak wskazuje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy:
Art. 128. Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo
§ 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.
Jeżeli chodzi o środki utrzymania, o których stanowi KRO, to należy do nich zaliczyć wszystko, co zaspokaja wszelkie usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do alimentacji. Mówiąc o usprawiedliwionych potrzebach, należy przyjąć, że z samego charakteru świadczeń alimentacyjnych wynika, iż ich celem jest zaspokojenie potrzeb bieżących i to tych podstawowych, jak wyżywienie, ubranie, zapewnienie opieki medycznej, domowej, a gdy chodzi o dziecko (niekiedy też osobę dorosłą), to również zapewnienie mu mieszkania (wyrok SN z dnia 6 maja 1967 r., III CR 422/66, LEX nr 6157) itp. Innymi słowy, jeżeli chodzi o formę, w jakiej alimenty winny być świadczone, to dostarczanie ich może nastąpić w drodze zapłaty określonej kwoty pieniędzy (cyklicznie, z reguły raz w miesiącu) lub w naturze, w szczególności w formie osobistych starań o osobę uprawnionego czy też poprzez przyjęcie go do mieszkania itp. Trafnie stwierdził Sąd Najwyższy, że "dopuszczalna jest każda postać świadczeń alimentacyjnych; mogą to być świadczenia pieniężne lub w naturze; jej wybór odpowiadać powinien celowi, jakiemu obowiązek ten ma służyć, i uwzględniać okoliczności każdego konkretnego przypadku" (wytyczne SN - 1987, teza VI). Świadczenia alimentacyjne w powyższym rozumieniu mogą polegać również na oprócz tym, iż środków utrzymania - istnieje konieczność zapewnienia opieki, np. starszym, chorym rodzicom, rodzeństwu czy też innym uprawnionym do alimentacji krewnym. Ważnym jest uwaga, że tego rodzaju świadczenia nie wymagają, dla swego istnienia, orzeczenia Sądu – wynikają wprost z prawa. Dopiero w razie uchylania się zobowiązanego do świadczeń, np. wobec matki konieczna może być interwencja Sądu.
Przesłankami powstania obowiązku alimentacyjnego są, zgodnie z poglądami literatury:
1) istnienie pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym – aktualnie lub w przeszłości – więzi rodzinnoprawnej lub innej relacji, z którą przepisy k.r.o. wiążą istnienie tych obowiązków (należenie do kręgu osób, które na gruncie przepisów k.r.o. są uprawnione i zobowiązane wobec siebie do alimentacji),
1 M. Andrzejewski, Komentarz do KRO
2 Z. Krzemiński, Komentarz do KRO
3 Ibidem
4 ibidem