Opodatkowanie cesji wierzytelności

Odpowiedź prawnika: Opodatkowanie cesji wierzytelności

Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami art. 509-517 Kodeksu cywilnego (KC). Zgodnie z treścią art. 509 § 1 KC wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Kierując się § 2 cytowanego artykułu wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa (...). Przeniesienie wierzytelności następuje - w myśl art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego - na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności. Biorąc powyższe przepisy prawne pod uwagę - istotą przelewu wierzytelności jest umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na mocy której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. Prawne skutki przelewu wierzytelności polegają więc na tym, że prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności. Zatem sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie, albowiem właściwość zobowiązania, uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika pozostają bez zmian, gdyż w wyniku umowy cesji wierzytelności zmienia się tylko wierzyciel - w miejsce dotychczasowego wstępuje cesjonariusz (nabywca wierzytelności). Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta.

Zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług został natomiast określony w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (VAT), zgodnie z którym opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju; eksport towarów; import towarów; wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju; wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Kierując się brzmieniem art. 7 ust. 1 wyżej cytowanej ustawy o VAT, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...), natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Przeniesienie wierzytelności z majątku cedenta (dotychczasowego wierzyciela) do majątku cesjonariusza (nabywcy wierzytelności) jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela, stanowi wykonywanie przez niego przysługującego mu prawa własności. Zatem przeniesienie wierzytelności przez podatnika na osobę trzecią nie stanowi dla podatnika czynności, o których mowa w art. 7 i 8 ustawy o VAT, podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Cesja taka z punktu widzenia podatnika nie jest ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług, lecz jednym ze sposobów uzyskania przez podatnika (dotychczasowego wierzyciela) zapłaty za wcześniej wykonane świadczenie na rzecz dłużnika. Zatem przelew wierzytelności jest tylko środkiem dla zrealizowania pierwotnie zamierzonego celu zobowiązania, nie stanowi natomiast czynności wykonywanych przez podatnika w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Biorąc powyższe pod uwagę - czynność dokonywana przez podatnika, której przedmiotem działalności gospodarczej nie jest obrót wierzytelnościami, polegająca na sprzedaży własnych wierzytelności na rzecz innego podmiotu, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (tak: Postanowienie Urzędu Skarbowego w Sosnowcu z dnia 31 marca 2005 r., sygn. PP IV/443-16/05; Decyzja Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 9 września 2005 r., sygn. 1401/VR/4407/14-75/05/JM).

Jeśli wierzytelność jest wierzytelnością własną podatnika, to przeniesienie prawa do niej na podmiot trzeci stanowi de facto uzyskanie należnej zapłaty za wcześniej wykonane świadczenia. Opodatkowanie przelewu własnej wierzytelności prowadziłoby do sytuacji podwójnego opodatkowania podatkiem od towarów i usług tej samej czynności: jeden raz w momencie świadczenia usługi, drugi natomiast w momencie realizacji prawa do zapłaty (tak: Postanowienie Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie z dnia 21 lutego 2005 r., sygn. OP/436/45/6/KBU/05).

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych jest umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. Jednocześnie z treści art. 2 pkt 4 ww. ustawy wynika, że nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności, na podstawie odrębnych przepisów, jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona z tego podatku.

Należy uznać, że sprzedaż własnej wierzytelności, powstałej z tytułu prowadzonej działalności przez firmę, nie jest zaliczana do usług pośrednictwa finansowego i w związku z powyższym nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług. Wierzytelność własna stanowi bowiem prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 7 i art. 8 ustawy o VAT. Reasumując, przelew wierzytelności własnych powstałych z tytułu prowadzonej działalności nie nabytych celem dalszej odsprzedaży, bądź windykacji, nie jest zaliczany do usług pośrednictwa finansowego i w związku z tym nie podlega ustawie o podatku od towarów i usług, a zatem umowa przelewu wierzytelności własnej podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych w wysokości 1 % wartości rynkowej prawa majątkowego (tak: Postanowienie Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego w Szczecinie z dnia 21 lutego 2005 r., sygn. OP/436/45/6/KBU/05; Postanowienie Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2005 r., sygn. ZP/443-4/1/PCC/05; Informacja Podkarpackiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie z dnia 6 lutego 2004 r., sygn. PUS.V.436/001/03 i PUS.V.436/002/03).

W zakresie podatku dochodowego, u zbywcy wierzytelności, w wypadku gdy zbycie następuje odpłatnie, jeżeli wierzytelność została uprzednio u niego zaliczona do przychodów należnych na podstawie art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (przychód z działalności gospodarczej), odpłatność za zbytą wierzytelność nie zwiększa przychodów, bowiem w tym przypadku następuje jedynie spłata należności zaliczonej już wcześniej do przychodów. Odsetki naliczone od należności głównej w umowie przelewu (cesji) będą stanowiły przychód podatkowy z chwilą otrzymania ich zapłaty (tak: Postanowienie Urzędu Skarbowego w Siemianowicach Śląskich z dnia 4 maja 2005 r., sygn. USPDI-423/1/4211/P/i/2/05).