Powołanie się na błąd co do treści czynności prawnej

Odpowiedź prawnika: Powołanie się na błąd co do treści czynności prawnej

Art. 84 Kodeksu cywilnego określa dwie pozytywne i niezbędne przesłanki błędu w znaczeniu prawnym: musi to być błąd co do treści czynności prawnej i musi być błędem istotnym. Błąd odnosi się - nie wyłączając sfery motywacyjnej - do treści czynności prawnej, gdy jest z nią ściśle powiązany, to znaczy dotyczy któregokolwiek chociażby elementu składającego się na jej treść; a nie wyłącznie tych, które jej treścią nie są objęte. Wynika z tego, że błąd może dotyczyć nie tylko essentialia negotii (na przykład kupujący mylnie sądzi, że kupuje samochód na raty, podczas gdy chodzi o umowę leasingu), ale także innych okoliczności lub elementów należących do treści czynności prawnej, na przykład kupujący jest przekonany, że kupuje obraz Wojciecha Kossaka, podczas gdy obraz namalował Juliusz Kossak. Ustawowe sformułowanie w § 2 art. 84 drugiej przesłanki - istotności błędu - nie wyjaśnia w sposób wyraźny, czy wystarczy błąd subiektywnie istotny. Otóż walor istotności błędu musi być zobiektywizowany; subiektywny pogląd składającego oświadczenie nie wystarcza. Zobiektywizowany charakter błędu wynika z odwołania się do przypuszczenia, jak by się w tej sytuacji zachował człowiek oceniający sprawę rozsądnie i niedziałający pod wpływem błędu, tzn. czy złożyłby oświadczenie tej treści (tak Stanisław Rudnicki w: Dmowski Stanisław, Rudnicki Stanisław Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna Warszawa 2009 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie IX) ss. 556). Komentator ten dalej podkreśla, powołując się na uzasadnienie do nieobowiązującego już Kodeksu zobowiązań, że „kwestię, czy błąd jest istotny, ocenia się według znamion konkretnego przypadku. Istotny jest wówczas, gdy oceniając rzecz bezstronnie, każdy musi dojść do przekonania, że błądzący, gdyby nie był działał pod wpływem błędu, nie byłby zawarł umowy albo byłby ją zawarł inaczej. Czy zaś błąd odnosi się do głównego przedmiotu umowy, czy do jej właściwości, czy do osoby kontrahenta, nie może tu odgrywać roli decydującej. Wszystkie takie błędy mogą być bowiem istotne albo nieistotne, a więc obojętne; zależy to od tego, czy nie działając pod wpływem błędu, a oceniając rzecz rozsądnie, błądzący byłby zawarł umowę, czy nie. Jest to zawsze sprawą ustaleń faktycznych w oparciu o konkretne okoliczności towarzyszące złożeniu oświadczenia woli, które decydują o tym, że in concreto miał miejsce błąd istotny, który w innych okolicznościach mógłby nie uzyskać takiej kwalifikacji. Przyjęcie jako miernika istotności rozsądnego postępowania każdej innej osoby w podobnych okolicznościach prowadzi do wniosku, że nie wystarcza subiektywne odczucie istotności błędu przez błądzącego, ale niezbędna jest jego obiektywizacja”.