Wspólne gospodarstwo domowe w ZUS - kluczowe kryteria i praktyczne wskazówki

Pytanie klienta:

""Co należy rozumieć pod pojęciem: 'pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym' (wg ustawy o ubezpieczeniach społecznych)?""

Odpowiedź prawnika:

Najważniejsze informacje

Wspólne gospodarstwo domowe w ZUS to nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale przede wszystkim wzajemna współpraca w prowadzeniu domu, wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych oraz stałość tej relacji. Decydują konkretne okoliczności każdego przypadku.

Podstawa prawna - aktualne przepisy

Zgodnie z art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz określonymi zleceniobiorcami uważa się:

Członkowie rodziny objęci przepisem

  • małżonka
  • dzieci własne
  • dzieci drugiego małżonka
  • dzieci przysposobione
  • rodziców
  • macochę i ojczyma
  • osoby przysposabiające

Wymagane warunki

  • Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym
  • Współpraca przy prowadzeniu działalności
  • Brak umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego

Kluczowe kryteria wspólnego gospodarstwa domowego

Zgodnie z orzecnictwem Sądu Najwyższego nie można wyczerpująco określić wszystkich elementów wskazujących na wspólne gospodarstwo domowe ze względu na złożoność życiowych sytuacji.

1. Wzajemna współpraca w codziennych sprawach

Udział i ścisła współpraca w załatwianiu spraw związanych z prowadzeniem domu - to podstawowy element według najnowszego orzecznictwa.

2. Wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych

Wspólne korzystanie ze sprzętu domowego, spożywanie posiłków, podział obowiązków gospodarczych.

3. Stałość relacji

Cechy stałości charakteryzujące sytuację - chwilowe pozostawanie na utrzymaniu nie oznacza jeszcze wspólnego gospodarstwa.

4. Wspólne zamieszkiwanie

Może być okresowe lub stałe, ale samo zamieszkiwanie nie ma decydującego znaczenia

Najnowsze stanowiska sądów

Ważne orzeczenie z 2020 roku

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze (wyrok z 23.11.2020, IV U 2065/19) podkreślił, że brak wspólnego zameldowania może stanowić dodatkowy argument za przyjęciem braku wspólnego gospodarstwa domowego. Ciężar dowodzenia wspólnego gospodarstwa spoczywa na ZUS, nie na ubezpieczonym.

Przy czym należy podkreślić, iż każdorazowo konieczne jest badanie prawdziwej sytuacji mieszkaniowej. Adres zameldowania bowiem o niczym nie przesądza ? nawet wspólnie zameldowane strony nie muszą przecież mieszkać pod tym adresem, a nawet przy zamieszkiwaniu w jednym mieszkaniu nie jest w pewnych sytuacjach wykluczone prowadzenie osobnych gospodarstw domowych.

Praktyczne wskazówki

Co przemawia ZA wspólnym gospodarstwem

  • Regularne wspólne gospodarowanie
  • Podział obowiązków domowych
  • Wspólne ponoszenie kosztów utrzymania
  • Wspólne korzystanie z urządzeń
  • Wzajemna troska i opieka
  • Stałość powyższych zachowań

Co przemawia PRZECIW

  • Oddzielne prowadzenie finansów
  • Oddzielne gospodarowanie
  • Przypadkowe, sporadyczne kontakty
  • Brak wspólnego adresu zameldowania
  • Formalna więź bez faktycznej współpracy

Szczególne sytuacje

Rozdzielność majątkowa małżonków

Zgodnie z pismem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (z 23.02.2011, SPS-023-20396/11), rozdzielność majątkowa małżeńska nie jest jednoznaczna z brakiem wspólnego gospodarstwa domowego. Małżonkowie nadal mogą prowadzić wspólne gospodarstwo mimo odrębności majątkowej.

Aktualne podstawy składek w 2025 roku

Dla osób współpracujących w 2025 roku obowiązują następujące podstawy:

  • Składki społeczne: na podstawie przepisów ogólnych (brak możliwości korzystania z preferencyjnych stawek)
  • Składka zdrowotna: 577,07 zł miesięcznie (75% przeciętnego wynagrodzenia)
  • Podstawa składek społecznych: 5.203,80 zł

Podsumowanie

Wspólne gospodarstwo domowe w ZUS to kompleksowe pojęcie obejmujące nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale przede wszystkim faktyczną współpracę, wzajemne wsparcie i stałość relacji. Każdy przypadek oceniany jest indywidualnie na podstawie konkretnych okoliczności.

W razie wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem lub bezpośrednio z ZUS, pamiętając o możliwości odwołania od decyzji organu.

Michał Włodarczyk - Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.