Problem przeniesienia swojego udziału w samochodzie

Odpowiedź prawnika: Problem przeniesienia swojego udziału w samochodzie

Nieodpłatne przysporzenie, czyli darowizna, wymaga zgody obdarowanego. Jeśli zatem drugi współwłaściciel odmawia przyjęcia darowizny, dokonanie jej na jego rzecz nie jest możliwe. Podobnie, w braku woli drugiej strony, nie wchodzi w rachubę umowne uregulowanie tej kwestii. Nie można też skutecznie zrzec się udziału we współwłasności w drodze jednostronnej czynności prawnej, gdyż wymaga to dla swojej skuteczności zgody pozostałych współwłaścicieli. Kodeks cywilny (kc) normuje prawo współwłaściciela do swobodnego rozporządzania udziałem:

Art. 198. Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.

Zakres takiego rozporządzenia, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 20 września 2000 roku (sygn. I CKN 729/99), jest jednak ograniczony:

W ramach rozporządzania swoim udziałem w rozumieniu art. 198 kc współwłaściciel może zawierać umowy dotyczące udziału, o ile nie wywierają one wpływu na całość sytuacji wspólnej rzeczy lub udziałów pozostałych współwłaścicieli.

Oznacza to, że w przypadku samochodu, jako rzeczy fizycznie niepodzielnej, swoboda współwłaściciela w rozporządzaniu udziałem jest w praktyce właściwie wyłączona, bo każde rozporządzenie nim na rzecz innej osoby (sprzedaż, darowizna, użyczenie) wpływa na całość sytuacji rzeczy i udziałów pozostałych współwłaścicieli. Zatem jedyną dostępną opcją pozostaje zniesienie współwłasności na drodze sądowej. Zgodnie z kodeksem cywilnym:

Art. 210. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.

Jeśli nie uda się uzyskać porozumienia co do tego, na którego ze współwłaścicieli i na jakich warunkach własność ma zostać przeniesiona (drugi współwłaściciel powinien otrzymać wartość swojego udziału w gotówce), przedmiot sporu zostanie sprzedany, a uzyskana kwota podzielona między uprawnionych w stosunku do wysokości udziałów, czyli w tym przypadku - po połowie. Podstawę takiego postępowania stanowi art. 212 § 2 kc:

Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Samochód zostałby w takim wypadku sprzedany przez komornika, za cenę znacząco niższą od jego wartości rynkowej.

Zniesienia współwłasności dokonuje sąd rejonowy w postępowaniu nieprocesowym. Do wniosku o zniesienie współwłasności należy dołączyć dokument potwierdzający prawo własności.
Być może perspektywa sądowego zniesienia współwłasności zmieni nastawienie drugiego współwłaściciela do przyjęcia darowizny i uda się uregulować tę kwestię bez angażowania sądu.