Przedawnienie zobowiązania a przychód

Odpowiedź prawnika: Przedawnienie zobowiązania a przychód

Zgodnie z ogólną definicją przychodu, określoną w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej są otrzymane lub postawione do jej dyspozycji w roku kalendarzowym :

1. pieniądze i wartości pieniężne,

2. świadczenia w naturze,

3. inne nieodpłatne świadczenia.

Rozważenia wymaga kwestia, czy przedawnione zobowiązanie stanowi dla dłużnika wymienione w pkt 3 inne nieodpłatne świadczenie, i tym samym, czy powstanie po jego stronie przychód do opodatkowania podatkiem dochodowym.

Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym, w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnik) świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić. Treść zobowiązania stanowią uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Z istoty stosunku zobowiązaniowego wynika, że obowiązek świadczenia ciążący na dłużniku powinien być wykonany zgodnie z treścią zobowiązania. Skutki niewykonania zobowiązań reguluje Kodeks cywilny. Zasadnicze uprawnienie wierzyciela w sytuacji, gdy zobowiązanie nie jest wykonane, jeżeli dłużnik nie spełnia świadczenia polega na domaganiu się świadczenia przy zastosowaniu środków przymusu czy to na drodze egzekucji administracyjnej, czy też na drodze sądowego postępowania cywilnego. W sytuacji, gdy wierzyciel nie uczyni tego w miarę szybko, może dojść do przedawnienia jego wierzytelności. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (art. 117 k.c.). Należy zatem uznać, że mimo przedawnienia zobowiązanie nadal istnieje i dłużnik ma obowiązek wypełnić ciążące na nim zobowiązanie, ale sam wierzyciel nie może już dochodzić przymusowego jego wykonania.

Aby można było zaliczyć określone świadczenie do kategorii świadczeń nieodpłatnych stanowiących źródło przychodu, musi dojść do stosunku prawnego, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie, zwiększając w ten sposób swoje przychody objęte opodatkowaniem. O nieodpłatnym świadczeniu na rzecz dłużnika można mówić chociażby w sytuacji zwolnienia z długu. Wierzyciel składa oświadczenie woli, że zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje (art. 508 k.c.). Powstaje wówczas przychód po stronie dłużnika w kwocie wykazanej przez wierzyciela (płatnika) w PIT-8C.

W przypadku przedawnienia zobowiązania, jeżeli wierzyciel dopuścił do tego, nie podejmując czynności przed upływem terminu przedawnienia, w celu zaspokojenia swojego roszczenia przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń, po stronie dłużnika nie powstaje przychód z nieodpłatnego świadczenia opodatkowany podatkiem dochodowym, w związku z czym na wierzycielu nie ciąży obowiązek sporządzenia informacji PIT-8C.

Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacjach organów podatkowych (por. postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego Urzędu Skarbowego w Pruszkowie z 4 września 2006 r., sygn. 1421/BF/415-58/GJ/06).